در گچساران؛ کمبود دارو یا مشکل در توزیع آن؟ / اعتراض مدیران داروخانه‌ها؛ نتیجه برهم‌کنش کمبود ملی و ناهماهنگی استانی / بیماران گچسارانی درگیر اختلاف میان مدیران! / رضایی مدیر شبکه بهداشت گچساران: موضوع را پیگیری و اطلاع‌رسانی می‌کنم

کبنا ؛مسائل و مشکلات دارو در گچساران نتیجه کمبود ملی است یا حاصل ناهماهنگی و رقابت‌های اداری در استان؟ بررسی‌های کبنا نیوز از پشت‌پرده توزیع دارو نشان می‌دهد که پاسخ، ترکیبی از هر دو است.
به گزارش کبنا، اخیراً، زمزمه‌های نگران‌کننده‌ای از نحوه توزیع و تأمین برخی اقلام دارویی در شهرستان گچساران شنیده می‌شود. گفته می‌شود گچساران با کمبودهایی مواجه است که بیماران، پزشکان و مدیران داروخانه‌ها را به طور هم‌زمان نگران کرده است. این روزها که گفته می‌شود ممکن است داروهای حیاتی همچون محلول دیالیز با تأخیر یا سهمیه‌بندی به دست مراکز درمانی برسد، این سؤال مطرح می‌شود که ریشه‌ مسأله در کجاست؛ کمبود سراسری دارو یا تصمیم‌های ناهماهنگ در سطح استانی و شهرستانی؟
خبرنگار کبنا نیوز در گفت‌وگو با چند منبع مختلف در گچساران از جمله یکی از مسئولان بخش دیالیز بیمارستان شهید رجایی، یکی از مدیران داروخانه‌های شهرستان و مدیر شبکه بهداشت و درمان گچساران، ابعاد مختلف این مسئله را بررسی کرده است.
یکی از منابع آگاه از روند تأمین محلول دیالیز سخن گفت. او با اشاره به مشکلات اخیر در دریافت این محلول، با گلایه از برخی اختلاف‌های شخصی بین مدیران حوزه بهداشت و درمان شهرستان و استان می‌گوید: «متأسفانه گاهی خصومت‌های اداری یا شخصی بین برخی مدیران باعث می‌شود خدمات درمانی قربانی شود. مسئول شرکت می‌گفت فلان مدیر در معاونت غذا و دارو گفته محلول را به بیمارستان شهید رجایی ندهید.»
روشن است که چنین اختلافات درون‌سازمانی، در عمل می‌توانند زنجیره‌ تأمین دارو را مختل کنند. وقتی در شرایطی که کشور با کمبود تولید روبه‌روست، تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای نیز از هماهنگی خارج می‌شود، نتیجه چیزی جز سخت‌تر شدن شرایط برای بیماران نخواهد بود.
یکی از مدیران داروخانه‌های گچساران، با تأکید بر اینکه بخش زیادی از مشکلات، ریشه در سیاست‌گذاری‌های ملی دارد، گفت: «ما انتظار داریم برنامه توزیع دارو در سطح شهرستان به گونه‌ای باشد که کمبودها حداقل شود. گاهی دارویی در انبار موجود است اما هنوز دستور توزیع آن از معاونت غذا و دارو صادر نشده. در نتیجه ما مجبوریم بیمار را برای گرفتن دارو به شهرستان‌های اطراف بفرستیم. این در حالی است که دارو در سیستم موجود است ولی اجازه توزیع ندارد.»
او در ادامه اضافه می‌کند: «البته بخشی از مشکل کشوری است. شرکت‌های تأمین‌کننده در تماس‌هایمان می‌گویند تولید کم شده و در برخی موارد اصلاً دارو در کشور موجود نیست. داروهای بسیار معمول مانند داروهای اعصاب و روان یا قند هم در ماه‌های اخیر به سختی پیدا می‌شود. اگر رسانه‌ها بخواهند این موضوع را منعکس کنند، باید به عنوان مسأله ملی به آن بپردازند نه صرفاً استانی.»
اما این مدیر داروخانه به نکته‌ ظریف دیگری هم اشاره می‌کند: «با وجود اینکه مشکل سراسری است، انتظار داریم معاونت غذا و داروی استان بتواند سهم شهرستان‌ها را به درستی مدیریت کند. استان کهگیلویه و بویراحمد از چند مسیر تغذیه دارویی می‌شود. مراکز استان از شیراز تأمین می‌شوند اما گچساران و باشت معمولاً از اهواز. بعضی از همکاران احساس می‌کنند اهواز بیشتر به شهرهای خودش توجه دارد. حالا شاید واقعاً هم اینطور نباشد، ولی وقتی مراجعه‌کننده می‌گوید در اهواز دارو پیدا کرده و در گچساران نه، ما هم پاسخ قانع‌کننده‌ای نداریم.»
او در پایان خطاب به مسئولان ملی می‌گوید: «مسئله این نیست که دارو در بویراحمد باشد ولی در گچساران نباشد. این یعنی برنامه توزیع منصفانه نیست. باید معاونت داروی کشور پاسخ دهد که چرا در برخی شهرستان‌ها دارو وجود دارد و در برخی دیگر نه.»
از خلال این سخنان می‌توان دریافت علاوه بر کمبود سراسری، نوع توزیع منطقه‌ای دارو نیز در افزایش نارضایتی‌ها نقش دارد. وقتی ساختار تصمیم‌گیری شفاف نیست و ارتباط میان استان و شهرستان‌ها با تأخیر یا سلیقه‌محوری همراه می‌شود، نتیجه چیزی جز بی‌اعتمادی داروخانه‌ها و سردرگمی بیماران نخواهد بود.
برای بررسی دیدگاه رسمی، با یکی از مسئولان بخش دیالیز بیمارستان شهید رجایی نیز گفت‌وگو کردیم. او با تأکید بر اینکه «کمبود محلول دیالیز مسئله‌ای کشوری است»، گفت: «ما درخواست خرید داده‌ایم اما همه‌ شرکت‌ها اعلام می‌کنند تولید محلول کاهش یافته. این کمبود فقط مخصوص گچساران نیست، بلکه سراسر کشور را درگیر کرده است. تولیدکنندگان می‌گویند مواد اولیه به سختی تأمین می‌شود. ما تا دو هفته پیش محلول داشتیم و امیدواریم تا آخر همین هفته محموله جدید برسد. خوشبختانه تا این لحظه بیماران ما دچار مشکل نشده‌اند.»
این سخنان نشان می‌دهد بخشی از کمبودها واقعاً خارج از کنترل مدیریت شهرستان است. کاهش تولید داخلی، وابستگی به مواد اولیه وارداتی و تحریم‌ها، چرخه تولید داروهای حیاتی را در سال‌های اخیر شکننده‌تر کرده است. با این حال، تجربه نشان می‌دهد که نبود هماهنگی در سطح استان نیز بر شدت مسأله افزوده است.
رضایی، مدیر شبکه بهداشت و درمان گچساران نیز در پاسخ به پرسش ما درباره وضعیت دارو و محلول دیالیز در شهرستان گفت: «ما دو بخش دیالیز داریم؛ یکی دولتی و دیگری خصوصی. من باید بررسی کنم وضعیت دقیق هرکدام چگونه است. واقعیت این است که تعامل میان شبکه بهداشت و معاونت غذا و داروی استان چندان رضایت‌بخش نیست. در جلساتی که با مدیران داروخانه‌ها داشتیم، گلایه‌های زیادی مطرح شد و من هم در نامه‌ای رسمی به دانشگاه علوم پزشکی استان خواستار پیگیری موضوع شدم.»
او افزود: «امیدوارم در روزهای آینده بتوانیم با هماهنگی دانشگاه، وضعیت را روشن‌تر کنیم.»
اظهارات مدیر شبکه بهداشت نشان می‌دهد حتی در سطح شهرستان نیز اجماع روشنی درباره علل و ابعاد کمبود دارو وجود ندارد. این ابهام خود یکی از عوامل تضعیف اعتماد عمومی است؛ زیرا وقتی مسئولان شهرستانی و استانی در تشخیص مسئله هم‌نظر نیستند، امید به حل آن نیز کاهش می‌یابد.
با کنار هم گذاشتن روایت‌ها، می‌توان گفت مسأله دارویی در گچساران از دو محور اصلی ناشی می‌شود. یکی کمبود ملی در زنجیره تأمین و تولید دارو است؛ کاهش تولید داخلی، مشکلات واردات مواد اولیه و سهمیه‌بندی داروها از سوی سازمان غذا و دارو، باعث شده حتی مراکز بزرگ استان‌ها نیز با کمبود مواجه شوند. دومی هم ناهماهنگی و رقابت درون‌استانی است؛ به گفته برخی منابع، اختلافات شخصی و اداری میان برخی مدیران در سطح معاونت‌ها و بیمارستان‌ها، گاه بر نحوه‌ توزیع تأثیر گذاشته است. چنین شرایطی موجب می‌شود تصمیم‌های تخصصی رنگ و بوی سلیقه‌ای پیدا کنند.
وقتی بیمارستانی مثل شهید رجایی که خدمات تخصصی به بیماران دیالیزی ارائه می‌دهد، از دریافت محموله محروم می‌ماند یا داروخانه‌ای مجبور می‌شود بیماران را به شهرستان‌های دیگر بفرستد، در واقع نشانه‌ای از ضعف در نظام توزیع دارو دیده می‌شود و نمی‌توان آن را صرفاً به کمبود در تولید نسبت داد.
در این میان، کسانی که بیش از همه آسیب می‌بینند بیماران هستند. بیمار دیالیزی نمی‌تواند منتظر بماند تا دستور توزیع صادر شود یا اختلاف مدیران برطرف گردد.