تاریخ انتشار
سه شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴ ساعت ۰۷:۳۲
کد مطلب : ۵۰۴۸۴۹
در گفت و گوی اختصاصی کبنانیوز با معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزش‌وپرورش استان؛
تجربی‌زدگی خانواده‌ها، مانع اصلی رشد دانش‌آموزان / در استان یزد فقط 35 درصد دانش آموزان به سمت رشته نظری می روند/نسل فست‌فودی؛ چالش آموزش سنتی در مدارس
۰
کبنا ؛
این روزها خانواده‌های کهگیلویه و بویراحمد بیش از هر زمان دیگری به آموزش فرزندان خود اهمیت می‌دهند و موفقیت تحصیلی کودکان و نوجوانان را مسیر اصلی پیشرفت می‌دانند. در عین حال، افت آموزشی طی دهه‌های اخیر در استان همچنان ادامه داشته و تبدیل به یک دغدغه عمومی شده است. به گزارش کبنا نیوز، به همین منظور با معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزش‌وپرورش استان گفت‌وگویی انجام دادیم تا برنامه‌ها و راهکارهای کاهش افت تحصیلی بررسی شود.
یکی از دغدغه‌های اساسی خانواده‌ها آموزش فرزندشان است، رشد تحصیلی اهمیت بسیار زیادی نسبت به گذشته پیدا کرده است، چه برنامه‌هایی برای کاهش افت تحصیلی دانش‌آموزان دارید؟
«آموزش سنگ‌بنای توسعه هر جامعه است و موفقیت کشورها در عرصه علم و پژوهش دلیل اصلی قدرتمندی آن‌هاست. خوشبختانه کشور ما در سال‌های اخیر از لحاظ علمی و دانشگاهی جایگاه خوبی داشته و استان ما نیز دانش‌آموزان مستعدی دارد، اما از نظر درصد قبولی در رشته‌های تحصیلی هنوز فاصله‌ای با میانگین کشوری وجود دارد. برای مثال میانگین قبولی در رشته تجربی در کشور ۱۰/۶۷ صدم است، در حالی‌که در استان ما ۱۰/۶ صدم است.»
افت تحصیلی؛ زخمی قدیمی بر پیکر آموزش کهگیلویه و بویراحمد
«افت تحصیلی در استان مسئله‌ای ملی است. از زمانی که برخی از آزمون‌ها به‌صورت نهایی و کشوری برگزار شد، خطای نمره‌دهی کاهش یافت و واقعیت بیشتر مشخص گردید. از نظر میانگین، استان کهگیلویه و بویراحمد دو رتبه پایین‌تر از میانگین کشوری است. از دهه ۷۰ که وارد سیستم آموزش‌وپرورش شدم، رتبه استان غالباً بین ۲۸ تا ۳۲ بوده و افت تحصیلی همواره وجود داشته است. این پدیده اجتماعی و چندعاملی است؛ عواملی مانند سواد و آگاهی والدین، میزان پیگیری خانواده‌ها، انگیزه دانش‌آموزان و امید به آینده مؤثرند. بخشی از این افت تحصیلی نیز به آموزش‌وپرورش مرتبط می‌شود.»
«سیاست‌گذاری‌های گذشته و شیوه جذب نیرو در برخی دوره‌ها برنامه‌ریزی‌شده و آینده‌نگر نبود. بین سال‌های ۹۶ تا ۱۴۰۰ تعداد زیادی از معلمان متخصص بازنشسته شدند و کمبود نیروی انسانی ایجاد شد. مسیر معلمی مستلزم گذراندن چهار سال تحصیل در دانشگاه فرهنگیان یا شهید رجایی و رعایت دقیق استانداردهای علمی است، اما در برخی دوره‌ها از طرح‌هایی مانند ماده ۲۸ یا طرح امین برای جبران کمبود نیرو استفاده شد.»
«افت تحصیلی دانش‌آموزان از مقاطع ابتدایی آغاز می‌شود. ضعف در دروس پایه مانند ریاضی در طول مقاطع بالاتر ادامه پیدا می‌کند و نهایتاً در پایه دوازدهم نمود دارد. میانگین معدل استان معمولاً پایین‌تر از میانگین کشوری است. تجهیزات آموزشی نیز اثر زیادی روی خروجی دارد. برخی از مدارس ما تجهیزات کافی ندارند؛ برای مثال رشته‌هایی مثل کامپیوتر یا تأسیسات در هنرستان‌ها به تجهیزات گران‌قیمت نیاز دارند.»
«کارگاه‌های آموزشی برای تمام رشته‌های متوسطه اول و دوم برگزار شده و آموزش مدیران در چارچوب برنامه هفتم توسعه و سند تحول بنیادین ادامه دارد. همچنین دوره‌های تخصصی آزمایشگاهی با حضور کارشناسان کشوری برای ارتقای یادگیری عملی دانش‌آموزان برگزار می‌شود.»
تجربی‌زدگی خانواده‌ها، مانع اصلی رشد دانش‌آموزان
«کهگیلویه و بویراحمد یک استان تجربی‌زده است. بیشتر خانواده‌ها می‌خواهند فرزندانشان وارد رشته تجربی شوند و کمتر به رشته‌های ریاضی، فنی و کارودانش توجه دارند. سیاست آموزش‌وپرورش این است که ۵۰ درصد دانش‌آموزان به رشته‌های فنی هدایت شوند، اما مقاومت والدین هنوز وجود دارد. امسال باید چهار هزار و ۸۰۰ دانش‌آموز پایه دهم را به هنرستان ببریم، ولی تاکنون حدود هزار نفر به سمت رشته‌های فنی آمده‌اند.»
«یکی از دلایل افت تحصیلی استان همین گرایش به رشته‌های نظری است. یزد سال‌هاست که در قبولی پایه دوازدهم برتر است، چون 65 درصد دانش‌آموزانش در رشته‌های کاردانش و فنی‌وحرفه‌ای هستند و تنها ۳۵ درصد در رشته‌های نظری تحصیل می‌کنند. در استان ما ۶۹ درصد دانش‌آموزان در رشته‌های نظری و ۳۱ درصد در رشته‌های فنی تحصیل می‌کنند و همین مسئله به افت معدل منجر می‌شود.»
«بازدیدها و ارزیابی‌های مستمر توسط سرگروه‌های آموزشی و همکاران ستادی انجام می‌شود تا کیفیت تدریس و عملکرد دانش‌آموزان پایش و نقاط ضعف اصلاح شود.»
«والدین باید علاقه و توانایی فرزندانشان را بشناسند و از تحمیل انتخاب‌های شخصی خودداری کنند. مشاوران مدارس با هدایت تحصیلی و حمایت آموزشی نقش مهمی در بهبود وضعیت تحصیلی دارند.»
«با تلاش معلمان، مشاوران و همکاری خانواده‌ها، امیدوارم امسال شاهد رشد تحصیلی ملموس و بهبود جایگاه استان در سطح کشور باشیم و رسانه‌ها با نقد سازنده خود به ارتقای عملکرد آموزش‌وپرورش کمک کنند.»
.jpg)
دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌های نظارتی در سراسر استان اجرا می‌شود
نظارت، کلیدی‌ترین راه برای تضمین کیفیت آموزشی در مدارس کهگیلویه‌وبویراحمد معرفی شد. نظارت‌ها در قالب «دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌های نظارتی» در سراسر استان اجرا می‌شود و هدف آن پایش دقیق عملکرد مدارس، معلمان و مدیران است. این نظارت‌ها صرفاً برای آمارسازی نیست و نتایج آن در ارزیابی عملکرد معلمان و مدیران به کار گرفته شده و در صورت نیاز، اقدامات تشویقی یا اصلاحی اعمال می‌شود.
با توجه به برنامه‌های در دست اجرا، سال ۱۴۰۴ به‌عنوان سال آموزش نام‌گذاری شده است تا با تقویت آموزش و نظارت، زمینه ارتقای کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان فراهم شود. گروه‌های آموزشی شامل سرگروه‌های استانی و منطقه‌ای، مدارس را از نظر کیفیت تدریس به‌طور مستمر پایش می‌کنند. مشکلات و نقاط ضعف مدارس و معلمان شناسایی و برای رفع آن برنامه‌ریزی می‌شود. از طریق تحلیل نتایج امتحانات داخلی و نهایی، نقاط قوت و ضعف دبیران و دانش‌آموزان مشخص شده و برای جبران کاستی‌ها، کلاس‌های تقویتی و دوره‌های آموزشی ویژه برگزار می‌شود.
طرح «شمیم» به‌عنوان یکی از برنامه‌های وزارت آموزش‌وپرورش در قالب گروه‌های همفکری، معلمان را برای تبادل تجربه و تقویت توانمندی‌ها گرد هم می‌آورد. این طرح به‌صورت حضوری و آنلاین اجرا می‌شود و با هدف ارتقای کیفیت آموزش و افزایش توانمندی دبیران در حال اجراست.
دانش‌آموزان از نظر استفاده از ابزارهای آموزشی جلوتر از معلمان ارزیابی شده‌اند و به همین دلیل ضرورت به‌روز شدن دبیران بیش از گذشته احساس می‌شود. یکی از برنامه‌های تحولی در این زمینه، بهره‌گیری از ابزارهای هوش مصنوعی برای ارتقای کیفیت تدریس است. هفته آینده با حضور متخصصان، دوره آموزشی ویژه‌ای برای دبیران علوم آزمایشگاهی دوره متوسطه برگزار خواهد شد.
با وجود تلاش‌ها، عوامل درونی و بیرونی همچنان بر کیفیت آموزش اثرگذار است. گاهی در انتخاب مدیران ملاک‌های علمی رعایت نمی‌شود و همین موضوع بر کیفیت مدیریتی تأثیر می‌گذارد. سیاست‌زدگی در فضای استان همچنان به‌عنوان یکی از موانع جدی آموزش‌وپرورش مطرح است، با این حال امید می‌رود با تمرکز بر توانمندسازی معلمان و دانش‌آموزان بخشی از چالش‌ها کاهش یابد.
سال گذشته با حمایت شرکت نفت، ۵۴ پایگاه تقویتی در سراسر استان تشکیل شد و دبیران خارج از ساعات رسمی آموزش، به تدریس دانش‌آموزان پرداختند. تداوم این روند برای سال تحصیلی جدید نیز در دستور کار قرار گرفته است.
ورود معلمان تازه‌استخدام از طریق ماده ۲۸ از جمله دغدغه‌های آموزشی به شمار می‌رود، چرا که کم‌تجربگی آنان ممکن است منجر به افت تحصیلی شود. همچنین، در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان تنها علاقه کافی نیست و استعداد باید در اولویت قرار گیرد. بسیاری از دانش‌آموزانی که اکنون در هنرستان‌ها مشغول تحصیل‌اند، همچنان تمایل دارند به رشته تجربی بازگردند، در حالی‌که هدایت تحصیلی آن‌ها با این مسیر هم‌خوانی ندارد. این وضعیت اهمیت آگاهی خانواده‌ها در مدیریت مسیر تحصیلی فرزندان را دوچندان می‌کند.
آموزش و پرورش با سیاست گره خورده و روال غیرمعمولی وجود دارد، توصیه‌تان به مدیران و دبیران و والدین چیست که دانش‌آموزان رشد تحصیلی پیدا کنند؟
در شرایطی که دانش‌آموزان امروز با سبک زندگی نوین و شبکه‌های اجتماعی خو گرفته‌اند و بسیاری از سنت‌های گذشته به حاشیه رفته است، ضرورت آگاهی والدین بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. خانواده‌ها باید شناخت خود از فرزندانشان را افزایش دهند و با توجه به علاقه و استعداد آنان مسیر تحصیلی مناسبی را انتخاب کنند. بخشی از جامعه استان روستایی است و ممکن است والدین آگاهی و امکانات کافی برای مدیریت مسیر آموزشی فرزندان نداشته باشند، در حالی که در شهرها میزان پیگیری خانواده‌ها بیشتر است.
معلمان در کلاس‌ها تلاش می‌کنند متناسب با ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی با دانش‌آموزان تعامل داشته باشند، اما بخشی از چالش‌ها به بیرون از آموزش‌وپرورش مربوط است. سبک‌های زندگی در جهان تغییر کرده و بسیاری از ارزش‌های سنتی در نگاه نسل جدید شاید اهمیت پیشین را نداشته باشد.
.jpg)
نسل فست‌فودی؛ چالش آموزش سنتی در مدارس
بخشی از افت تحصیلی دانش‌آموزان به دلیل تأثیر فضای مجازی و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام است. از سوی دیگر، بخشی از روش‌های آموزشی قدیمی پاسخگوی نیازهای امروز نیست و لازم است شیوه‌های آموزش متناسب با نسل جدید و هوشمندتر شود. نسلی که به اصطلاح «فست‌فودی» نام گرفته، انتظار دارد سریع به نتیجه برسد، در حالی که آموزش رسمی فرایندی تدریجی است و این ناهماهنگی باعث کاهش صبر و حوصله دانش‌آموزان و در نهایت افت کیفیت یادگیری می‌شود.
اگرچه معلمان تلاش خود را برای ارتقای کیفیت آموزشی انجام می‌دهند، هرگونه ضعف موجود نیز باید شناسایی و برای رفع آن اقدام شود. روحیات و میزان پایبندی به قوانین در استان متفاوت از برخی دیگر از نقاط کشور است و این تفاوت‌ها نیز بر کیفیت آموزشی بی‌تأثیر نیست.
با این حال، نمی‌توان تلاش آموزش‌وپرورش را نادیده گرفت و باید با هدف‌گذاری روشن و برنامه‌ریزی دقیق مسیر بهبود را دنبال کرد. رسانه‌ها در سال‌های اخیر با نقدهای خود به بهبود وضعیت آموزش کمک کرده‌اند و این نقدها بخشی از رسالت اجتماعی رسانه است. آموزش‌وپرورش از نقد منصفانه استقبال می‌کند، چرا که چنین بازخوردهایی می‌تواند به اصلاح روندها و تقویت برنامه‌ها کمک کند.
آمار درصد قبولی کنکور و امتحانات نهایی برای سال ۱۴۰۴ هنوز از سوی مرکز سنجش وزارت آموزش‌وپرورش منتشر نشده و ارقام مطرح‌شده در برخی رسانه‌ها دقیق نیست. در سه سال اخیر روند رو به رشدی در این شاخص ثبت شده است؛ میانگین قبولی در سال ۱۴۰۲ برابر با ۸.۱ صدم درصد و در سال ۱۴۰۳ به ۸.۵۹ صدم درصد رسیده است. آمار رسمی سال ۱۴۰۴ هنوز اعلام نشده، اما در رشته معارف اسلامی رشد ۳ درصدی به ثبت رسیده است.
نظارت هدفمند، کلید ارتقای کیفیت آموزشی
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزش‌وپرورش کهگیلویه‌وبویراحمد با تأکید بر ضرورت نظارت دقیق بر فرایند آموزشی مدارس بیان کرد: «نظارت هدفمند و کارشناسی می‌تواند بسیاری از مشکلات آموزشی را برطرف کرده و کیفیت یادگیری دانش‌آموزان را ارتقا دهد.»
او با تشریح رویکرد جدید اداره‌کل در حوزه نظارت آموزشی توضیح داد: «حتی اگر در هر حوزه‌ای برنامه‌ریزی و آموزش انجام شود اما نظارت وجود نداشته باشد، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. نظارت یک مکانیسم کلیدی برای بهبود عملکرد است.»
گروه‌های آموزشی استان و شهرستان‌ها در طول سال مدارس را از نظر کیفیت تدریس، رعایت بودجه‌بندی درسی و روش‌های آموزشی پایش می‌کنند و در تعامل مستمر با معلمان و مدیران، مسائل و مشکلات را شناسایی و راهکار ارائه می‌دهند.
طرح‌های «دوشنبه‌های نظارتی» و «چهارشنبه‌های نظارتی» با هدف ارزیابی واقعی و مؤثر از عملکرد مدارس اجرا می‌شود تا نقاط قوت و ضعف مشخص شود و بر همان اساس، از نیروهای موفق تقدیر و برای نیروهای نیازمند حمایت، دوره‌های توانمندسازی برگزار شود.
بر اساس تحلیل نتایج امتحانات نهایی و داخلی مدارس، مشخص می‌شود که افت تحصیلی دانش‌آموزان ناشی از ضعف روش تدریس دبیر است یا مشکلات یادگیری دانش‌آموز. در صورت نیاز، دوره‌های آموزشی برای دبیران و کلاس‌های جبرانی و تقویتی برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود.
اجرای طرح «اجتماعات یادگیری: شمیم» از گام‌های مهم برای ارتقای توانمندی معلمان است. در این طرح، گروه‌های ۶ تا ۱۵ نفره از دبیران هر رشته تشکیل می‌شود تا معلمان باتجربه‌تر به همکاران دیگر آموزش‌های لازم را ارائه دهند. بخشی از این فرایند به‌صورت حضوری و بخشی از طریق سامانه‌های آموزش‌وپرورش انجام می‌شود.
مشارکت خانواده‌ها، عامل کلیدی موفقیت
ارتقای کیفیت آموزش نیازمند مشارکت خانواده‌ها و همکاری جدی همه عوامل مدرسه است. فرهنگ هنجارپذیری و نظم باید از خانواده آغاز شود تا در مدرسه و جامعه استمرار یابد.
امید می‌رود با نظارت‌های دقیق و کارشناسی‌شده و همکاری دبیران و مدیران، روند آموزش در مدارس استان بهبود یابد و نتیجه این تلاش‌ها در موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان و ارتقای کیفیت آموزش آشکار شود.
تحقق تحول پایدار در آموزش‌وپرورش تنها با نظارت ممکن نیست و نیازمند توانمندسازی دبیران، برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های بیرونی و تأمین زیرساخت‌هاست.
.jpg)
توانمندسازی دبیران؛ گامی مهم برای آموزش پایدار
معاون آموزش متوسطه تأکید کرد: «ارتقای آموزش تنها با نظارت ممکن نیست. برای رسیدن به تحولی پایدار باید از توانمندسازی دبیران، برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های بیرونی و تأمین زیرساخت‌ها غافل نشویم.»
وی افزود: «خواسته‌ای که مردم و نخبگان دارند، اصلاح بنیادین آموزش و پرورش است. این یک مطالبه ملی و استانی است و به‌عنوان متولیان این حوزه موظف هستیم در مسیر آن گام برداریم. هرچند بخشی از مشکلات به عوامل بیرونی بازمی‌گردد، اما در حوزه اختیارات خود باید با تقویت توان معلمان و دانش‌آموزان، زمینه بهبود پایدار را فراهم کنیم.»
توانمندسازی دبیران یک ضرورت است. دوره‌های آموزشی مستمر برای معلمان برگزار می‌شود تا مهارت‌های تدریس و روش‌های نوین آموزشی به‌روز شود. حمایت از دانش‌آموزان در قالب کلاس‌های تقویتی و مشاوره آموزشی نیز می‌تواند از افت تحصیلی جلوگیری کند.
ضرورت تجهیز همه مدارس، حتی در دورافتاده‌ترین بخش زیلایی
در مدارس استان، تجهیزات کافی در دسترس نیست. دیدگاه ما این هست که محروم‌ترین و دورترین مدارس بخش زیلایی باید به ابزارهای کمک‌آموزشی مجهز شوند، اما قیمت یک دستگاه ویدئوپروژکتور از ۳۰ میلیون تومان در سال گذشته به ۵۰ میلیون تومان رسیده و این مبلغ از کل اعتبار سرانه برخی مدارس بیشتر است. این محدودیت‌ها بر کیفیت آموزش تأثیر مستقیم دارد.
کمبود نیروی انسانی نیز یک چالش مهم است. کهگیلویه و بویراحمد تنها استانی است که مازاد معلم دارد، اما جابه‌جایی معلمان به سایر استان‌ها و بازگشت آن‌ها فشار مدیریتی شدیدی ایجاد کرده است. طی ماه‌های اخیر هزاران معلم درخواست بازگشت به استان داده‌اند و این موضوع سیستم را تحت فشار قرار داده است.
با توجه به تغییر سبک زندگی نسل جدید، چه برنامه‌ای برای همگام شدن آموزش با این تحولات دارید؟
دانش‌آموزان امروز در دنیایی با ریتم سریع و ذائقه متفاوت رشد می‌کنند. اگر نظام آموزشی نتواند خود را با این تحولات هماهنگ کند و در کنار آموزش علمی، بر مهارت‌های زندگی و تربیت اجتماعی تمرکز نکند، فاصله میان مدرسه و نسل جدید بیشتر خواهد شد.
اصلاح واقعی آموزش و پرورش یک فرآیند بلندمدت است و به همکاری همه ارکان جامعه نیاز دارد. خانواده‌ها، مدیران مدارس و سیاست‌گذاران باید همسو عمل کنند تا عدالت آموزشی برقرار شود و کیفیت یادگیری در مناطق دورافتاده با شهرهای بزرگ فاصله نداشته باشد.
خانواده‌ها و جامعه؛ ضلع سوم آموزش با کیفیت
هدف نهایی آموزش و پرورش تربیت شهروندانی مسئولیت‌پذیر، پرسشگر و اخلاق‌مدار است. دستیابی به این هدف نیازمند توجه همزمان به نیروی انسانی توانمند، زیرساخت‌های آموزشی استاندارد و مشارکت فعال خانواده‌ها و جامعه است.
کیفیت آموزش و تربیت در گرو سه عامل کلیدی است: نیروی انسانی، فضای آموزشی و تجهیزات. دولت در سال‌های اخیر اهتمام جدی برای بهبود فضاهای آموزشی داشته و حتی جمع‌آوری مدارس سنگی و کانکسی در دستور کار قرار گرفته است. هم‌اکنون ۶۹۰ مدرسه در استان در حال ساخت است و بخشی از آن‌ها در مهر امسال افتتاح شده است.
محتوای آموزشی غنی است اما باید متناسب با سن و نیاز دانش‌آموزان و شرایط جامعه به‌کار گرفته شود. هنر معلمان و مدیران مدارس در همین انتخاب و متناسب‌سازی است. خانواده‌ها نقش بی‌بدیلی در موفقیت آموزشی فرزندان دارند و انگیزه و حمایت آنان از دانش‌آموز و مدرسه عامل کلیدی در تحقق اهداف است.
تربیت انسان‌ها صرفاً با نمره‌محوری میسر نمی‌شود
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چراغ راه استان است و هدف آن تربیت انسان پرسشگر، مسئولیت‌پذیر، خلاق و خداباور است. تحقق این هدف صرفاً با نمره‌محوری و درصد قبولی بالا میسر نمی‌شود؛ بلکه باید در کنار آموزش علمی، به تربیت اجتماعی، مهارت‌های زندگی، زیست محیطی و مسئولیت‌پذیری نیز پرداخته شود.
معلمان حدود نیمی از روز را با دانش‌آموزان سپری می‌کنند، اما تأثیرپذیری فرزندان از محیط خانواده و جامعه بسیار بیشتر است. انجمن‌های اولیا و مربیان و شوراهای آموزش و پرورش باید فعال‌تر عمل کنند تا مدارس از ظرفیت خانواده‌ها و جامعه برای ارتقای کیفیت آموزشی بهره ببرند.
آموزش و پرورش به‌تنهایی قادر به تحقق اهداف سند تحول نیست. همه دستگاه‌ها و نهادهای محلی و ملی باید در این مسیر همراهی کنند. بهبود کیفیت نیروی انسانی، ارتقای جایگاه معلمان، تکمیل پروژه‌های فضاهای آموزشی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در مدارس می‌تواند زمینه‌ساز ارتقای کیفیت آموزش و تربیت در استان شود.
خوشبختانه رئیس‌جمهور اهتمام خوبی برای بهبود وضعیت مدارس کشور داشته است. استان نیازمند ۱۲ مدرسه هنرستان است، اما این نیازها به سرعت حل نمی‌شود و نیازمند زمان است. آموزش دادن هنر است و نیازمند اراده؛ دورنمای آموزش در استان مثبت است اگر بتوانیم با تغییر و تحولات جهانی و اجتماعی وفق دهیم.
یکی از دغدغه‌های اساسی خانواده‌ها آموزش فرزندشان است، رشد تحصیلی اهمیت بسیار زیادی نسبت به گذشته پیدا کرده است، چه برنامه‌هایی برای کاهش افت تحصیلی دانش‌آموزان دارید؟
«آموزش سنگ‌بنای توسعه هر جامعه است و موفقیت کشورها در عرصه علم و پژوهش دلیل اصلی قدرتمندی آن‌هاست. خوشبختانه کشور ما در سال‌های اخیر از لحاظ علمی و دانشگاهی جایگاه خوبی داشته و استان ما نیز دانش‌آموزان مستعدی دارد، اما از نظر درصد قبولی در رشته‌های تحصیلی هنوز فاصله‌ای با میانگین کشوری وجود دارد. برای مثال میانگین قبولی در رشته تجربی در کشور ۱۰/۶۷ صدم است، در حالی‌که در استان ما ۱۰/۶ صدم است.»
افت تحصیلی؛ زخمی قدیمی بر پیکر آموزش کهگیلویه و بویراحمد
«افت تحصیلی در استان مسئله‌ای ملی است. از زمانی که برخی از آزمون‌ها به‌صورت نهایی و کشوری برگزار شد، خطای نمره‌دهی کاهش یافت و واقعیت بیشتر مشخص گردید. از نظر میانگین، استان کهگیلویه و بویراحمد دو رتبه پایین‌تر از میانگین کشوری است. از دهه ۷۰ که وارد سیستم آموزش‌وپرورش شدم، رتبه استان غالباً بین ۲۸ تا ۳۲ بوده و افت تحصیلی همواره وجود داشته است. این پدیده اجتماعی و چندعاملی است؛ عواملی مانند سواد و آگاهی والدین، میزان پیگیری خانواده‌ها، انگیزه دانش‌آموزان و امید به آینده مؤثرند. بخشی از این افت تحصیلی نیز به آموزش‌وپرورش مرتبط می‌شود.»
«سیاست‌گذاری‌های گذشته و شیوه جذب نیرو در برخی دوره‌ها برنامه‌ریزی‌شده و آینده‌نگر نبود. بین سال‌های ۹۶ تا ۱۴۰۰ تعداد زیادی از معلمان متخصص بازنشسته شدند و کمبود نیروی انسانی ایجاد شد. مسیر معلمی مستلزم گذراندن چهار سال تحصیل در دانشگاه فرهنگیان یا شهید رجایی و رعایت دقیق استانداردهای علمی است، اما در برخی دوره‌ها از طرح‌هایی مانند ماده ۲۸ یا طرح امین برای جبران کمبود نیرو استفاده شد.»
«افت تحصیلی دانش‌آموزان از مقاطع ابتدایی آغاز می‌شود. ضعف در دروس پایه مانند ریاضی در طول مقاطع بالاتر ادامه پیدا می‌کند و نهایتاً در پایه دوازدهم نمود دارد. میانگین معدل استان معمولاً پایین‌تر از میانگین کشوری است. تجهیزات آموزشی نیز اثر زیادی روی خروجی دارد. برخی از مدارس ما تجهیزات کافی ندارند؛ برای مثال رشته‌هایی مثل کامپیوتر یا تأسیسات در هنرستان‌ها به تجهیزات گران‌قیمت نیاز دارند.»
«کارگاه‌های آموزشی برای تمام رشته‌های متوسطه اول و دوم برگزار شده و آموزش مدیران در چارچوب برنامه هفتم توسعه و سند تحول بنیادین ادامه دارد. همچنین دوره‌های تخصصی آزمایشگاهی با حضور کارشناسان کشوری برای ارتقای یادگیری عملی دانش‌آموزان برگزار می‌شود.»
تجربی‌زدگی خانواده‌ها، مانع اصلی رشد دانش‌آموزان
«کهگیلویه و بویراحمد یک استان تجربی‌زده است. بیشتر خانواده‌ها می‌خواهند فرزندانشان وارد رشته تجربی شوند و کمتر به رشته‌های ریاضی، فنی و کارودانش توجه دارند. سیاست آموزش‌وپرورش این است که ۵۰ درصد دانش‌آموزان به رشته‌های فنی هدایت شوند، اما مقاومت والدین هنوز وجود دارد. امسال باید چهار هزار و ۸۰۰ دانش‌آموز پایه دهم را به هنرستان ببریم، ولی تاکنون حدود هزار نفر به سمت رشته‌های فنی آمده‌اند.»
«یکی از دلایل افت تحصیلی استان همین گرایش به رشته‌های نظری است. یزد سال‌هاست که در قبولی پایه دوازدهم برتر است، چون 65 درصد دانش‌آموزانش در رشته‌های کاردانش و فنی‌وحرفه‌ای هستند و تنها ۳۵ درصد در رشته‌های نظری تحصیل می‌کنند. در استان ما ۶۹ درصد دانش‌آموزان در رشته‌های نظری و ۳۱ درصد در رشته‌های فنی تحصیل می‌کنند و همین مسئله به افت معدل منجر می‌شود.»
«بازدیدها و ارزیابی‌های مستمر توسط سرگروه‌های آموزشی و همکاران ستادی انجام می‌شود تا کیفیت تدریس و عملکرد دانش‌آموزان پایش و نقاط ضعف اصلاح شود.»
«والدین باید علاقه و توانایی فرزندانشان را بشناسند و از تحمیل انتخاب‌های شخصی خودداری کنند. مشاوران مدارس با هدایت تحصیلی و حمایت آموزشی نقش مهمی در بهبود وضعیت تحصیلی دارند.»
«با تلاش معلمان، مشاوران و همکاری خانواده‌ها، امیدوارم امسال شاهد رشد تحصیلی ملموس و بهبود جایگاه استان در سطح کشور باشیم و رسانه‌ها با نقد سازنده خود به ارتقای عملکرد آموزش‌وپرورش کمک کنند.»
دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌های نظارتی در سراسر استان اجرا می‌شود
نظارت، کلیدی‌ترین راه برای تضمین کیفیت آموزشی در مدارس کهگیلویه‌وبویراحمد معرفی شد. نظارت‌ها در قالب «دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌های نظارتی» در سراسر استان اجرا می‌شود و هدف آن پایش دقیق عملکرد مدارس، معلمان و مدیران است. این نظارت‌ها صرفاً برای آمارسازی نیست و نتایج آن در ارزیابی عملکرد معلمان و مدیران به کار گرفته شده و در صورت نیاز، اقدامات تشویقی یا اصلاحی اعمال می‌شود.
با توجه به برنامه‌های در دست اجرا، سال ۱۴۰۴ به‌عنوان سال آموزش نام‌گذاری شده است تا با تقویت آموزش و نظارت، زمینه ارتقای کیفیت تحصیلی دانش‌آموزان فراهم شود. گروه‌های آموزشی شامل سرگروه‌های استانی و منطقه‌ای، مدارس را از نظر کیفیت تدریس به‌طور مستمر پایش می‌کنند. مشکلات و نقاط ضعف مدارس و معلمان شناسایی و برای رفع آن برنامه‌ریزی می‌شود. از طریق تحلیل نتایج امتحانات داخلی و نهایی، نقاط قوت و ضعف دبیران و دانش‌آموزان مشخص شده و برای جبران کاستی‌ها، کلاس‌های تقویتی و دوره‌های آموزشی ویژه برگزار می‌شود.
طرح «شمیم» به‌عنوان یکی از برنامه‌های وزارت آموزش‌وپرورش در قالب گروه‌های همفکری، معلمان را برای تبادل تجربه و تقویت توانمندی‌ها گرد هم می‌آورد. این طرح به‌صورت حضوری و آنلاین اجرا می‌شود و با هدف ارتقای کیفیت آموزش و افزایش توانمندی دبیران در حال اجراست.
دانش‌آموزان از نظر استفاده از ابزارهای آموزشی جلوتر از معلمان ارزیابی شده‌اند و به همین دلیل ضرورت به‌روز شدن دبیران بیش از گذشته احساس می‌شود. یکی از برنامه‌های تحولی در این زمینه، بهره‌گیری از ابزارهای هوش مصنوعی برای ارتقای کیفیت تدریس است. هفته آینده با حضور متخصصان، دوره آموزشی ویژه‌ای برای دبیران علوم آزمایشگاهی دوره متوسطه برگزار خواهد شد.
با وجود تلاش‌ها، عوامل درونی و بیرونی همچنان بر کیفیت آموزش اثرگذار است. گاهی در انتخاب مدیران ملاک‌های علمی رعایت نمی‌شود و همین موضوع بر کیفیت مدیریتی تأثیر می‌گذارد. سیاست‌زدگی در فضای استان همچنان به‌عنوان یکی از موانع جدی آموزش‌وپرورش مطرح است، با این حال امید می‌رود با تمرکز بر توانمندسازی معلمان و دانش‌آموزان بخشی از چالش‌ها کاهش یابد.
سال گذشته با حمایت شرکت نفت، ۵۴ پایگاه تقویتی در سراسر استان تشکیل شد و دبیران خارج از ساعات رسمی آموزش، به تدریس دانش‌آموزان پرداختند. تداوم این روند برای سال تحصیلی جدید نیز در دستور کار قرار گرفته است.
ورود معلمان تازه‌استخدام از طریق ماده ۲۸ از جمله دغدغه‌های آموزشی به شمار می‌رود، چرا که کم‌تجربگی آنان ممکن است منجر به افت تحصیلی شود. همچنین، در هدایت تحصیلی دانش‌آموزان تنها علاقه کافی نیست و استعداد باید در اولویت قرار گیرد. بسیاری از دانش‌آموزانی که اکنون در هنرستان‌ها مشغول تحصیل‌اند، همچنان تمایل دارند به رشته تجربی بازگردند، در حالی‌که هدایت تحصیلی آن‌ها با این مسیر هم‌خوانی ندارد. این وضعیت اهمیت آگاهی خانواده‌ها در مدیریت مسیر تحصیلی فرزندان را دوچندان می‌کند.
آموزش و پرورش با سیاست گره خورده و روال غیرمعمولی وجود دارد، توصیه‌تان به مدیران و دبیران و والدین چیست که دانش‌آموزان رشد تحصیلی پیدا کنند؟
در شرایطی که دانش‌آموزان امروز با سبک زندگی نوین و شبکه‌های اجتماعی خو گرفته‌اند و بسیاری از سنت‌های گذشته به حاشیه رفته است، ضرورت آگاهی والدین بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. خانواده‌ها باید شناخت خود از فرزندانشان را افزایش دهند و با توجه به علاقه و استعداد آنان مسیر تحصیلی مناسبی را انتخاب کنند. بخشی از جامعه استان روستایی است و ممکن است والدین آگاهی و امکانات کافی برای مدیریت مسیر آموزشی فرزندان نداشته باشند، در حالی که در شهرها میزان پیگیری خانواده‌ها بیشتر است.
معلمان در کلاس‌ها تلاش می‌کنند متناسب با ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی با دانش‌آموزان تعامل داشته باشند، اما بخشی از چالش‌ها به بیرون از آموزش‌وپرورش مربوط است. سبک‌های زندگی در جهان تغییر کرده و بسیاری از ارزش‌های سنتی در نگاه نسل جدید شاید اهمیت پیشین را نداشته باشد.
نسل فست‌فودی؛ چالش آموزش سنتی در مدارس
بخشی از افت تحصیلی دانش‌آموزان به دلیل تأثیر فضای مجازی و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام است. از سوی دیگر، بخشی از روش‌های آموزشی قدیمی پاسخگوی نیازهای امروز نیست و لازم است شیوه‌های آموزش متناسب با نسل جدید و هوشمندتر شود. نسلی که به اصطلاح «فست‌فودی» نام گرفته، انتظار دارد سریع به نتیجه برسد، در حالی که آموزش رسمی فرایندی تدریجی است و این ناهماهنگی باعث کاهش صبر و حوصله دانش‌آموزان و در نهایت افت کیفیت یادگیری می‌شود.
اگرچه معلمان تلاش خود را برای ارتقای کیفیت آموزشی انجام می‌دهند، هرگونه ضعف موجود نیز باید شناسایی و برای رفع آن اقدام شود. روحیات و میزان پایبندی به قوانین در استان متفاوت از برخی دیگر از نقاط کشور است و این تفاوت‌ها نیز بر کیفیت آموزشی بی‌تأثیر نیست.
با این حال، نمی‌توان تلاش آموزش‌وپرورش را نادیده گرفت و باید با هدف‌گذاری روشن و برنامه‌ریزی دقیق مسیر بهبود را دنبال کرد. رسانه‌ها در سال‌های اخیر با نقدهای خود به بهبود وضعیت آموزش کمک کرده‌اند و این نقدها بخشی از رسالت اجتماعی رسانه است. آموزش‌وپرورش از نقد منصفانه استقبال می‌کند، چرا که چنین بازخوردهایی می‌تواند به اصلاح روندها و تقویت برنامه‌ها کمک کند.
آمار درصد قبولی کنکور و امتحانات نهایی برای سال ۱۴۰۴ هنوز از سوی مرکز سنجش وزارت آموزش‌وپرورش منتشر نشده و ارقام مطرح‌شده در برخی رسانه‌ها دقیق نیست. در سه سال اخیر روند رو به رشدی در این شاخص ثبت شده است؛ میانگین قبولی در سال ۱۴۰۲ برابر با ۸.۱ صدم درصد و در سال ۱۴۰۳ به ۸.۵۹ صدم درصد رسیده است. آمار رسمی سال ۱۴۰۴ هنوز اعلام نشده، اما در رشته معارف اسلامی رشد ۳ درصدی به ثبت رسیده است.
نظارت هدفمند، کلید ارتقای کیفیت آموزشی
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزش‌وپرورش کهگیلویه‌وبویراحمد با تأکید بر ضرورت نظارت دقیق بر فرایند آموزشی مدارس بیان کرد: «نظارت هدفمند و کارشناسی می‌تواند بسیاری از مشکلات آموزشی را برطرف کرده و کیفیت یادگیری دانش‌آموزان را ارتقا دهد.»
او با تشریح رویکرد جدید اداره‌کل در حوزه نظارت آموزشی توضیح داد: «حتی اگر در هر حوزه‌ای برنامه‌ریزی و آموزش انجام شود اما نظارت وجود نداشته باشد، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. نظارت یک مکانیسم کلیدی برای بهبود عملکرد است.»
گروه‌های آموزشی استان و شهرستان‌ها در طول سال مدارس را از نظر کیفیت تدریس، رعایت بودجه‌بندی درسی و روش‌های آموزشی پایش می‌کنند و در تعامل مستمر با معلمان و مدیران، مسائل و مشکلات را شناسایی و راهکار ارائه می‌دهند.
طرح‌های «دوشنبه‌های نظارتی» و «چهارشنبه‌های نظارتی» با هدف ارزیابی واقعی و مؤثر از عملکرد مدارس اجرا می‌شود تا نقاط قوت و ضعف مشخص شود و بر همان اساس، از نیروهای موفق تقدیر و برای نیروهای نیازمند حمایت، دوره‌های توانمندسازی برگزار شود.
بر اساس تحلیل نتایج امتحانات نهایی و داخلی مدارس، مشخص می‌شود که افت تحصیلی دانش‌آموزان ناشی از ضعف روش تدریس دبیر است یا مشکلات یادگیری دانش‌آموز. در صورت نیاز، دوره‌های آموزشی برای دبیران و کلاس‌های جبرانی و تقویتی برای دانش‌آموزان برگزار می‌شود.
اجرای طرح «اجتماعات یادگیری: شمیم» از گام‌های مهم برای ارتقای توانمندی معلمان است. در این طرح، گروه‌های ۶ تا ۱۵ نفره از دبیران هر رشته تشکیل می‌شود تا معلمان باتجربه‌تر به همکاران دیگر آموزش‌های لازم را ارائه دهند. بخشی از این فرایند به‌صورت حضوری و بخشی از طریق سامانه‌های آموزش‌وپرورش انجام می‌شود.
مشارکت خانواده‌ها، عامل کلیدی موفقیت
ارتقای کیفیت آموزش نیازمند مشارکت خانواده‌ها و همکاری جدی همه عوامل مدرسه است. فرهنگ هنجارپذیری و نظم باید از خانواده آغاز شود تا در مدرسه و جامعه استمرار یابد.
امید می‌رود با نظارت‌های دقیق و کارشناسی‌شده و همکاری دبیران و مدیران، روند آموزش در مدارس استان بهبود یابد و نتیجه این تلاش‌ها در موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان و ارتقای کیفیت آموزش آشکار شود.
تحقق تحول پایدار در آموزش‌وپرورش تنها با نظارت ممکن نیست و نیازمند توانمندسازی دبیران، برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های بیرونی و تأمین زیرساخت‌هاست.
توانمندسازی دبیران؛ گامی مهم برای آموزش پایدار
معاون آموزش متوسطه تأکید کرد: «ارتقای آموزش تنها با نظارت ممکن نیست. برای رسیدن به تحولی پایدار باید از توانمندسازی دبیران، برنامه‌ریزی دقیق، حمایت‌های بیرونی و تأمین زیرساخت‌ها غافل نشویم.»
وی افزود: «خواسته‌ای که مردم و نخبگان دارند، اصلاح بنیادین آموزش و پرورش است. این یک مطالبه ملی و استانی است و به‌عنوان متولیان این حوزه موظف هستیم در مسیر آن گام برداریم. هرچند بخشی از مشکلات به عوامل بیرونی بازمی‌گردد، اما در حوزه اختیارات خود باید با تقویت توان معلمان و دانش‌آموزان، زمینه بهبود پایدار را فراهم کنیم.»
توانمندسازی دبیران یک ضرورت است. دوره‌های آموزشی مستمر برای معلمان برگزار می‌شود تا مهارت‌های تدریس و روش‌های نوین آموزشی به‌روز شود. حمایت از دانش‌آموزان در قالب کلاس‌های تقویتی و مشاوره آموزشی نیز می‌تواند از افت تحصیلی جلوگیری کند.
ضرورت تجهیز همه مدارس، حتی در دورافتاده‌ترین بخش زیلایی
در مدارس استان، تجهیزات کافی در دسترس نیست. دیدگاه ما این هست که محروم‌ترین و دورترین مدارس بخش زیلایی باید به ابزارهای کمک‌آموزشی مجهز شوند، اما قیمت یک دستگاه ویدئوپروژکتور از ۳۰ میلیون تومان در سال گذشته به ۵۰ میلیون تومان رسیده و این مبلغ از کل اعتبار سرانه برخی مدارس بیشتر است. این محدودیت‌ها بر کیفیت آموزش تأثیر مستقیم دارد.
کمبود نیروی انسانی نیز یک چالش مهم است. کهگیلویه و بویراحمد تنها استانی است که مازاد معلم دارد، اما جابه‌جایی معلمان به سایر استان‌ها و بازگشت آن‌ها فشار مدیریتی شدیدی ایجاد کرده است. طی ماه‌های اخیر هزاران معلم درخواست بازگشت به استان داده‌اند و این موضوع سیستم را تحت فشار قرار داده است.
با توجه به تغییر سبک زندگی نسل جدید، چه برنامه‌ای برای همگام شدن آموزش با این تحولات دارید؟
دانش‌آموزان امروز در دنیایی با ریتم سریع و ذائقه متفاوت رشد می‌کنند. اگر نظام آموزشی نتواند خود را با این تحولات هماهنگ کند و در کنار آموزش علمی، بر مهارت‌های زندگی و تربیت اجتماعی تمرکز نکند، فاصله میان مدرسه و نسل جدید بیشتر خواهد شد.
اصلاح واقعی آموزش و پرورش یک فرآیند بلندمدت است و به همکاری همه ارکان جامعه نیاز دارد. خانواده‌ها، مدیران مدارس و سیاست‌گذاران باید همسو عمل کنند تا عدالت آموزشی برقرار شود و کیفیت یادگیری در مناطق دورافتاده با شهرهای بزرگ فاصله نداشته باشد.
خانواده‌ها و جامعه؛ ضلع سوم آموزش با کیفیت
هدف نهایی آموزش و پرورش تربیت شهروندانی مسئولیت‌پذیر، پرسشگر و اخلاق‌مدار است. دستیابی به این هدف نیازمند توجه همزمان به نیروی انسانی توانمند، زیرساخت‌های آموزشی استاندارد و مشارکت فعال خانواده‌ها و جامعه است.
کیفیت آموزش و تربیت در گرو سه عامل کلیدی است: نیروی انسانی، فضای آموزشی و تجهیزات. دولت در سال‌های اخیر اهتمام جدی برای بهبود فضاهای آموزشی داشته و حتی جمع‌آوری مدارس سنگی و کانکسی در دستور کار قرار گرفته است. هم‌اکنون ۶۹۰ مدرسه در استان در حال ساخت است و بخشی از آن‌ها در مهر امسال افتتاح شده است.
محتوای آموزشی غنی است اما باید متناسب با سن و نیاز دانش‌آموزان و شرایط جامعه به‌کار گرفته شود. هنر معلمان و مدیران مدارس در همین انتخاب و متناسب‌سازی است. خانواده‌ها نقش بی‌بدیلی در موفقیت آموزشی فرزندان دارند و انگیزه و حمایت آنان از دانش‌آموز و مدرسه عامل کلیدی در تحقق اهداف است.
تربیت انسان‌ها صرفاً با نمره‌محوری میسر نمی‌شود
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش چراغ راه استان است و هدف آن تربیت انسان پرسشگر، مسئولیت‌پذیر، خلاق و خداباور است. تحقق این هدف صرفاً با نمره‌محوری و درصد قبولی بالا میسر نمی‌شود؛ بلکه باید در کنار آموزش علمی، به تربیت اجتماعی، مهارت‌های زندگی، زیست محیطی و مسئولیت‌پذیری نیز پرداخته شود.
معلمان حدود نیمی از روز را با دانش‌آموزان سپری می‌کنند، اما تأثیرپذیری فرزندان از محیط خانواده و جامعه بسیار بیشتر است. انجمن‌های اولیا و مربیان و شوراهای آموزش و پرورش باید فعال‌تر عمل کنند تا مدارس از ظرفیت خانواده‌ها و جامعه برای ارتقای کیفیت آموزشی بهره ببرند.
آموزش و پرورش به‌تنهایی قادر به تحقق اهداف سند تحول نیست. همه دستگاه‌ها و نهادهای محلی و ملی باید در این مسیر همراهی کنند. بهبود کیفیت نیروی انسانی، ارتقای جایگاه معلمان، تکمیل پروژه‌های فضاهای آموزشی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در مدارس می‌تواند زمینه‌ساز ارتقای کیفیت آموزش و تربیت در استان شود.
خوشبختانه رئیس‌جمهور اهتمام خوبی برای بهبود وضعیت مدارس کشور داشته است. استان نیازمند ۱۲ مدرسه هنرستان است، اما این نیازها به سرعت حل نمی‌شود و نیازمند زمان است. آموزش دادن هنر است و نیازمند اراده؛ دورنمای آموزش در استان مثبت است اگر بتوانیم با تغییر و تحولات جهانی و اجتماعی وفق دهیم.
