تاریخ انتشار
دوشنبه ۱۵ ارديبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۵:۴۳
کد مطلب : ۴۹۹۱۱۷
چرخ‌های زنگ‌زده توسعه در کهگیلویه و بویراحمد؛
یادداشت ویژه کبنانیوز| نفت، جنگل، جوانان بیکار: معمای توسعه‌نیافتگی؛ ضعف مدیریت یا کمبود منابع؟ / روایت یک استان جامانده از توسعه
۱
کبنا ؛کهگیلویه و بویراحمد، استانی که بر روی گنج خوابیده، اما ساکنانش هنوز درگیر فقر، بیکاری و مهاجرت‌اند. با وجود منابع عظیم طبیعی، جوانان تحصیل‌کرده، و ظرفیت‌های بی‌نظیر در حوزه صنعت، گردشگری و کشاورزی، این استان همچنان یکی از کم‌برخوردارترین مناطق ایران باقی مانده است. ضعف نظام اداری، سیاست‌زدگی در انتصابات، فرسودگی زیرساخت‌ها، و بی‌توجهی پایتخت‌نشینان، فقط بخشی از چرخه معیوب توسعه‌نیافتگی در این بخش از کشور است.
به گزارش کبنا، استان کهگیلویه و بویراحمد، با وجود منابع طبیعی غنی شامل نفت، گاز، جنگل، آب، زمین‌های حاصلخیز، و جمعیت جوان و تحصیل‌کرده، همچنان یکی از کم‌توسعه‌یافته‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شود. با جمعیتی حدود 800 هزار نفر و نرخ رشد جمعیت ۱.8 درصد، این استان در شاخص‌هایی مانند اشتغال، تولید صنعتی، بهره‌وری، زیرساخت، آموزش و بهداشت، در رده‌های پایینی در میان استان‌های کشور قرار دارد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۲، کهگیلویه و بویراحمد در رتبه ۳۰ از میان ۳۱ استان کشور از نظر شاخص توسعه انسانی قرار گرفته است. شاخص ترکیبی توسعه انسانی (HDI) که شامل آموزش، سلامت و درآمد است، برای این استان برابر با ۰.۶۳۲ بوده، در حالی که میانگین کشور حدود ۰.۷۲۵ اعلام شده است.
همان‌طور که بارها در این پایگاه خبری گفته و نوشته شده، یکی از ریشه‌های توسعه‌نیافتگی کهگیلویه و بویراحمد، ضعف ساختار اداری و مدیریتیِ آن است. در مواردی، انتصابات سیاسی، طایفه‌ای و غیرتخصصی باعث شده که برخی از پست‌های کلیدی در اختیار افرادی با تجربه و سابقه ناکافی و بدون برنامه قرار گیرد. متأسفانه بخشی از انتصابات مدیریتی در استان بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ فاقد ارزیابی شغلی و شایستگی حرفه‌ای بوده‌اند. همچنین، در سال‌های گذشته، تنها نیمی از استخدام‌ها از طریق آزمون‌های رسمی صورت گرفته است.
از سوی دیگر، نرخ بیکاری در کهگیلویه و بویراحمد به شدت بالاست. طبق گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در این استان در بهار ۱۴۰۳ به 9 درصد رسیده که 1.5 درصد بالاتر از میانگین کشور است. نرخ بیکاری زنان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز حدود 30 درصد برآورد شده است. در مناطق روستایی و شهرستان‌های کوچک استان، آمارها از فقر شدیدترِ شغلی حکایت دارد؛ به‌طوری‌که در شهرستان لنده، نرخ بیکاری جوانان حدوداً دو برابر میانگین استانی تخمین زده می‌شود.
ضعف زیرساخت‌های عمرانی نیز مزید بر علت شده است. بخش زیادی از راه‌های استان، همچنان آسفالت نشده‌اند. میانگین کیفیت راه‌های روستایی استان در سال ۱۴۰۱ پایین‌ترین سطح کشور اعلام شد. آن‌طور که گفته می‌شود فرودگاه یاسوج نیز در سال گذشته کمتر از 150 پرواز ورودی و خروجی ثبت کرده که این عدد در مقایسه با فرودگاه خرم‌آباد (با ۶۴۷ پرواز) که از بسیاری جهات شبیه شهر یاسوج و استان کهگیلویه و بویراحمد است، بسیار پایین‌تر است.
در بخش بهداشت، تعداد تخت‌های بیمارستانی در سال 1403، هزار و 500 تخت گزارش شده که نسبت به استاندارد جهانی و میانگین ایران پایین‌تر است. ضریب دسترسی به پزشک متخصص نیز پایین است؛ به‌طوری‌که در برخی شهرستان‌ها مانند باشت و چرام، این مشکل به وضوح قابل مشاهده است.
در حوزه صنعت، ۵۴۰ واحد صنعتی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که ۸۰ مورد از آن‌ها زیر ظرفیت تولید کار می‌کنند و به دلایل مختلفی از جمله نبود تسهیلات کافی و سرمایه در گردش و کمبود مواد اولیه با مشکل مواجه‌اند. از سوی دیگر، بخشی از واحدهای صنعتی در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات نقدینگی، تأمین مواد اولیه و سوءمدیریت تعطیل شده‌اند. پروژه‌هایی مانند پتروشیمی دهدشت و کارخانه سیمان سپو نیز همچنان نیمه‌تمام یا راکد مانده‌اند. این در حالی است که استان‌هایی با جمعیت مشابه، مانند چهارمحال و بختیاری، تعداد واحدهای صنعتی در درون و بیرون شهرک‌های صنعتی هزار و ۱۴۳ واحد با ۲۳ هزار و ۶۹۰ نفر اشتغال، ۱۰۰ واحد صنایع تبدیلی کشاورزی با ۱۰ هزار نفر اشتغال، سه هزار واحد تولیدی کشاورزی شامل گاوداری و مرغداری در بیرون از شهرک‌های صنعتی، دو هزار و ۹۴۰ واحد گردشگری و صنایع‌دستی با سه هزار و ۵۶۰ نفر اشتغال است.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در استان با چالش‌های جدی مواجه است. بر اساس آمار وزارت اقتصاد، میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در استان طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ چیزی حدود یک دهم استانی همچون استان گلستان با شرایط مشابه است. همچنین، بخش زیادی از پروژه‌های عمرانی استانی در سال ۱۴۰۲ و 1403 با کسری بودجه مواجه شده‌اند.
اما در حوزه آموزش، نرخ پوشش تحصیلی در مقطع متوسطه اول ۹۵، مقطع دوم ۹۶ درصد و در مقطع ابتدایی این استان ۹۸.۵ درصد است. آموزش و پرورش استان آمار دقیق نمی دهد اما می‌گوید دانش آموزان زیادی در استان وجود دارند که توان خرید کیف، کفش و لوازم التحریر را ندارند. ۲۱ هزار دانش آموز در کهگیلویه و بویراحمد زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند.طبق آخرین آمارها حدود چهار هزار دانش آموز استان پول تهیه کتاب ندارند و همین عوامل سبب ترک تحصیل می شود.آمار زیر پوشش بهزیستی هم جداست. میانگین نمرات دانش‌آموزان استان در آزمون‌های نهایی کمتر از میانگین کشوری است و تعداد معلمان غیررسمی و حق‌التدریسی نیز در حال افزایش است. همچنین، طبق آمار دانشگاه یاسوج، از هر ۱۰ دانش‌آموخته مقطع کارشناسی، ۴ نفر برای اشتغال به استان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند.
علاوه بر حوزه‌های بالا، گردشگری نیز به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم استان، نسبتاً مغفول‌مانده است. به اعتراف مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد، «گردشگری سهمی در اقتصاد استان ندارد». این در حالی است که 790 اثر تاریخی ثبت‌شده در این استان وجود دارد. در مقابل استانی همچون فارس بالغ بر هزار میلیارد تومان سالانه درآمد گردشگری دارد. تنها در سال گذشته، گردشگری خارجی برای فارس ۳۹ میلیون و ۸۲۰ هزار دلار درآمد داشته است. نبود هتل‌های استاندارد، راه‌های ارتباطی نامناسب، و ضعف تبلیغات، مهم‌ترین دلایل این وضعیت گردشگری در کهگیلویه و بویراحمد است.
یکی از ظرفیت‌های انسانی کهگهیلویه و بویراحمد چهره‌های ملی است که متأسفانه نقش آن‌ها نیز در پیشبرد توسعه بسیار کم‌رنگ بوده است. در حالی‌که استان‌هایی مانند کرمان، زنجان یا قزوین، توانسته‌اند با اتکا به نفوذ سیاسی چهره‌های ملی خود، پروژه‌های بزرگی را جذب کنند، کهگیلویه و بویراحمد از چنین ظرفیتی کمتر بهره برده است.
دولت چهاردهم به ریاست دکتر مسعود پزشکیان با شعارهای توسعه‌گرایانه و عدالت‌محور آغاز به کار کرده، اما تاکنون در انتصاب مدیران استان تغییرات ملموسی مشاهده نشده است. بسیاری از مدیران کل، فرمانداران و معاونین همچنان از نزدیکان دولت گذشته‌اند و این مسأله منجر به بی‌اعتمادی بین برخی از نخبگان و مردم شده است.
در نهایت، توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد نیازمند یک تحول بنیادین است؛ تحولی که از اصلاح نظام اداری آغاز، به تقویت زیربناها و حمایت از کارآفرینی و سرمایه‌گذاری ختم شود. این استان نیاز به توجه ملی، تخصیص عادلانه منابع، حمایت از بخش خصوصی، توانمندسازی نیروهای بومی، و مهم‌تر از همه، اراده‌ای سیاسی و مدیریتی برای خروج از وضع موجود دارد.
به گزارش کبنا، استان کهگیلویه و بویراحمد، با وجود منابع طبیعی غنی شامل نفت، گاز، جنگل، آب، زمین‌های حاصلخیز، و جمعیت جوان و تحصیل‌کرده، همچنان یکی از کم‌توسعه‌یافته‌ترین استان‌های کشور محسوب می‌شود. با جمعیتی حدود 800 هزار نفر و نرخ رشد جمعیت ۱.8 درصد، این استان در شاخص‌هایی مانند اشتغال، تولید صنعتی، بهره‌وری، زیرساخت، آموزش و بهداشت، در رده‌های پایینی در میان استان‌های کشور قرار دارد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۱۴۰۲، کهگیلویه و بویراحمد در رتبه ۳۰ از میان ۳۱ استان کشور از نظر شاخص توسعه انسانی قرار گرفته است. شاخص ترکیبی توسعه انسانی (HDI) که شامل آموزش، سلامت و درآمد است، برای این استان برابر با ۰.۶۳۲ بوده، در حالی که میانگین کشور حدود ۰.۷۲۵ اعلام شده است.
همان‌طور که بارها در این پایگاه خبری گفته و نوشته شده، یکی از ریشه‌های توسعه‌نیافتگی کهگیلویه و بویراحمد، ضعف ساختار اداری و مدیریتیِ آن است. در مواردی، انتصابات سیاسی، طایفه‌ای و غیرتخصصی باعث شده که برخی از پست‌های کلیدی در اختیار افرادی با تجربه و سابقه ناکافی و بدون برنامه قرار گیرد. متأسفانه بخشی از انتصابات مدیریتی در استان بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ فاقد ارزیابی شغلی و شایستگی حرفه‌ای بوده‌اند. همچنین، در سال‌های گذشته، تنها نیمی از استخدام‌ها از طریق آزمون‌های رسمی صورت گرفته است.
از سوی دیگر، نرخ بیکاری در کهگیلویه و بویراحمد به شدت بالاست. طبق گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در این استان در بهار ۱۴۰۳ به 9 درصد رسیده که 1.5 درصد بالاتر از میانگین کشور است. نرخ بیکاری زنان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز حدود 30 درصد برآورد شده است. در مناطق روستایی و شهرستان‌های کوچک استان، آمارها از فقر شدیدترِ شغلی حکایت دارد؛ به‌طوری‌که در شهرستان لنده، نرخ بیکاری جوانان حدوداً دو برابر میانگین استانی تخمین زده می‌شود.
ضعف زیرساخت‌های عمرانی نیز مزید بر علت شده است. بخش زیادی از راه‌های استان، همچنان آسفالت نشده‌اند. میانگین کیفیت راه‌های روستایی استان در سال ۱۴۰۱ پایین‌ترین سطح کشور اعلام شد. آن‌طور که گفته می‌شود فرودگاه یاسوج نیز در سال گذشته کمتر از 150 پرواز ورودی و خروجی ثبت کرده که این عدد در مقایسه با فرودگاه خرم‌آباد (با ۶۴۷ پرواز) که از بسیاری جهات شبیه شهر یاسوج و استان کهگیلویه و بویراحمد است، بسیار پایین‌تر است.
در بخش بهداشت، تعداد تخت‌های بیمارستانی در سال 1403، هزار و 500 تخت گزارش شده که نسبت به استاندارد جهانی و میانگین ایران پایین‌تر است. ضریب دسترسی به پزشک متخصص نیز پایین است؛ به‌طوری‌که در برخی شهرستان‌ها مانند باشت و چرام، این مشکل به وضوح قابل مشاهده است.
در حوزه صنعت، ۵۴۰ واحد صنعتی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که ۸۰ مورد از آن‌ها زیر ظرفیت تولید کار می‌کنند و به دلایل مختلفی از جمله نبود تسهیلات کافی و سرمایه در گردش و کمبود مواد اولیه با مشکل مواجه‌اند. از سوی دیگر، بخشی از واحدهای صنعتی در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات نقدینگی، تأمین مواد اولیه و سوءمدیریت تعطیل شده‌اند. پروژه‌هایی مانند پتروشیمی دهدشت و کارخانه سیمان سپو نیز همچنان نیمه‌تمام یا راکد مانده‌اند. این در حالی است که استان‌هایی با جمعیت مشابه، مانند چهارمحال و بختیاری، تعداد واحدهای صنعتی در درون و بیرون شهرک‌های صنعتی هزار و ۱۴۳ واحد با ۲۳ هزار و ۶۹۰ نفر اشتغال، ۱۰۰ واحد صنایع تبدیلی کشاورزی با ۱۰ هزار نفر اشتغال، سه هزار واحد تولیدی کشاورزی شامل گاوداری و مرغداری در بیرون از شهرک‌های صنعتی، دو هزار و ۹۴۰ واحد گردشگری و صنایع‌دستی با سه هزار و ۵۶۰ نفر اشتغال است.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در استان با چالش‌های جدی مواجه است. بر اساس آمار وزارت اقتصاد، میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی در استان طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ چیزی حدود یک دهم استانی همچون استان گلستان با شرایط مشابه است. همچنین، بخش زیادی از پروژه‌های عمرانی استانی در سال ۱۴۰۲ و 1403 با کسری بودجه مواجه شده‌اند.
اما در حوزه آموزش، نرخ پوشش تحصیلی در مقطع متوسطه اول ۹۵، مقطع دوم ۹۶ درصد و در مقطع ابتدایی این استان ۹۸.۵ درصد است. آموزش و پرورش استان آمار دقیق نمی دهد اما می‌گوید دانش آموزان زیادی در استان وجود دارند که توان خرید کیف، کفش و لوازم التحریر را ندارند. ۲۱ هزار دانش آموز در کهگیلویه و بویراحمد زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) هستند.طبق آخرین آمارها حدود چهار هزار دانش آموز استان پول تهیه کتاب ندارند و همین عوامل سبب ترک تحصیل می شود.آمار زیر پوشش بهزیستی هم جداست. میانگین نمرات دانش‌آموزان استان در آزمون‌های نهایی کمتر از میانگین کشوری است و تعداد معلمان غیررسمی و حق‌التدریسی نیز در حال افزایش است. همچنین، طبق آمار دانشگاه یاسوج، از هر ۱۰ دانش‌آموخته مقطع کارشناسی، ۴ نفر برای اشتغال به استان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند.
علاوه بر حوزه‌های بالا، گردشگری نیز به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم استان، نسبتاً مغفول‌مانده است. به اعتراف مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد، «گردشگری سهمی در اقتصاد استان ندارد». این در حالی است که 790 اثر تاریخی ثبت‌شده در این استان وجود دارد. در مقابل استانی همچون فارس بالغ بر هزار میلیارد تومان سالانه درآمد گردشگری دارد. تنها در سال گذشته، گردشگری خارجی برای فارس ۳۹ میلیون و ۸۲۰ هزار دلار درآمد داشته است. نبود هتل‌های استاندارد، راه‌های ارتباطی نامناسب، و ضعف تبلیغات، مهم‌ترین دلایل این وضعیت گردشگری در کهگیلویه و بویراحمد است.
یکی از ظرفیت‌های انسانی کهگهیلویه و بویراحمد چهره‌های ملی است که متأسفانه نقش آن‌ها نیز در پیشبرد توسعه بسیار کم‌رنگ بوده است. در حالی‌که استان‌هایی مانند کرمان، زنجان یا قزوین، توانسته‌اند با اتکا به نفوذ سیاسی چهره‌های ملی خود، پروژه‌های بزرگی را جذب کنند، کهگیلویه و بویراحمد از چنین ظرفیتی کمتر بهره برده است.
دولت چهاردهم به ریاست دکتر مسعود پزشکیان با شعارهای توسعه‌گرایانه و عدالت‌محور آغاز به کار کرده، اما تاکنون در انتصاب مدیران استان تغییرات ملموسی مشاهده نشده است. بسیاری از مدیران کل، فرمانداران و معاونین همچنان از نزدیکان دولت گذشته‌اند و این مسأله منجر به بی‌اعتمادی بین برخی از نخبگان و مردم شده است.
در نهایت، توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد نیازمند یک تحول بنیادین است؛ تحولی که از اصلاح نظام اداری آغاز، به تقویت زیربناها و حمایت از کارآفرینی و سرمایه‌گذاری ختم شود. این استان نیاز به توجه ملی، تخصیص عادلانه منابع، حمایت از بخش خصوصی، توانمندسازی نیروهای بومی، و مهم‌تر از همه، اراده‌ای سیاسی و مدیریتی برای خروج از وضع موجود دارد.
