هشت سال با مهدی روشنفکر؛ از ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۲ / آینده و نقش احتمالی در انتخابات ۱۴۰۶

کبنا ؛مهدی روشنفکر از سال ۱۳۹۴ تا انتخابات ۱۴۰۲، یکی از چهره‌های شاخص عرصه سیاسی استان کهگیلویه و بویراحمد بوده است. بررسی روند سیاسی و عملکرد انتخاباتی او نشان می‌دهد که وی، با پایگاه اجتماعی مشخص و تجربه‌ای عملی در انتخابات، نقشی مهم در شکل‌دهی معادلات سیاسی حوزه داشته است. موفقیت یا ناکامی او در انتخابات آینده، بستگی مستقیم به نحوه مواجهه با تجربه‌های گذشته، هماهنگی با جریان‌های اجتماعی و پاسخ به انتظارات مختلف دارد.
به گزارش کبنا، اسفند سال ۱۴۰۲، زمان رقابت نامزدهای انتخاباتی برای ورود به مجلس شورای اسلامی بود و در استان کهگیلویه و بویراحمد و حوزه انتخابیه بویراحمد، دنا و مارگون، میدان رقابت نسبت به بسیاری از مناطق کشور پررنگ‌تر بود. در این سال، چهار قطب انتخابات، همانند سال ۱۳۹۸، با حضور چهار نامزد پیشین، شامل مهدی روشنفکر، غلام‌محمد زارعی، محمد بهرامی و نادر منتظریان، اعلام حضور کردند. این نوشتار تحلیلی چندجانبه و بررسی روند نامزدهای حاضر در انتخابات مجلس در حوزه بویراحمد، دنا و مارگون است که در سال ۱۴۰۶ احتمالاً به دو نماینده خواهد رسید. این تحلیل‌ها توسط گروه‌های سه‌نفره (موافق، مخالف و منتقد هر یک از افراد) بررسی و نگاشته شده و بدون پیش‌فرض و قضاوت ارائه شده‌اند. البته بر اساس اصول هرمنوتیک، هیچ برداشت و نوشته‌ای خالی از انگیزه‌های سیاسی نیست. در هفته‌های گذشته به بررسی وضعیت نادر منتظریان پرداختیم و در این یادداشت، اختصاصاً مهدی روشنفکر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
 
از رقابت‌های انتخاباتی ۱۳۹۴ تا پیروزی در ۱۳۹۸
مهدی روشنفکر از سال ۱۳۹۴ با خروج از جریان اصول‌گرایی فعالیت سیاسی خود را آغاز کرد. در آن مقطع روشنفکر، نه با هدف پیروزی، بلکه برای نشان دادن ظرفیت سیاسی خود و تاکید بر این موضوع که مردم نیازی به قیم سیاسی ندارند، وارد عرصه انتخابات شد. برخی دلیل این خروج و ورود روشنفکر را نادیده گرفتن خود و هم‌محلی‌هایش در دوره استانداری سید مسعود حسینی، مدیرکلی علی‌محمد دانشی و نمایندگی ستار هدایتخواه می‌دانند، که موجب شد روشنفکر در اداره کل آموزش و پرورش استان جایگاه قابل اتکایی نداشته باشد. از آن زمان روشنفکر تصمیم گرفت حضوری جدی در عرصه سیاسی استان داشته باشد، اقدامی که در سال ۱۳۹۴ عملی شد.
در انتخابات ۱۳۹۴، با توجه به سازوکارهای سنتی اصول‌گرایان، پیش‌بینی می‌شد رأی روشنفکر کمتر از ۵ هزار باشد، اما او با حمایت قابل توجهی از اصول‌گرایان منطقه سفلی و بهره‌گیری از سابقه خود در فرمانداری کهگیلویه و شورای شهر دهدشت و شبکه‌های ایلی و طایفه‌ای، مورد توجه قرار گرفت. با ورود ناگهانی ستار هدایتخواه، بخشی از پایگاه اصول‌گرایان سفلی به سمت هدایتخواه گرایش پیدا کرد، اما روشنفکر با اراده‌ای محکم و پایگاه ایلی و منطقه‌ای خود، وارد رقابت با چهره‌های شناخته‌شده‌ای چون هدایتخواه، زارعی و بهرامی شد.
در سال ۱۳۹۴، علاوه بر این افراد، سایر نامزدها شامل عبدالخالق خرسندیان و نیکبخت نیز وارد رقابت شدند که به نوعی از انحصارگری اصول‌گرایان نگران بودند و از پایگاه اجتماعی ایلی و سابقه مدیریتی بهره می‌بردند. انتخابات ۱۳۹۴ با رقابت فشرده میان زارعی و هدایتخواه و نهایتاً پیروزی زارعی پایان یافت، اما روشنفکر با کسب نزدیک به ۳۶ هزار رأی مردمی، علی‌رغم عدم حضور نماینده در هیئت اجرایی و کمبود نیرو در صندوق‌ها، اعتماد به نفس و اعتبار اجتماعی خود را به شدت افزایش داد.
این موفقیت موجب شد تا او در سال ۱۳۹۸، با تجربه‌ای بیشتر، نقش فعالی در ائتلاف‌ها و مذاکرات با اصول‌گرایان ایفا کند. روشنفکر در این دوره دیگر تحت فشار سازوکارهای سنتی نبود و برای ائتلاف، شرط تعیین می‌کرد. مذاکرات او تا شورای مرکزی نیروهای انقلاب در تهران کشیده شد و حتی چهره‌های ملی مانند سروری و محسن رضایی نیز میانجی‌گری کردند. در نهایت، روشنفکر با عدم تمکین به پیش‌شرط‌های ائتلاف، مستقل عمل کرد و با طرح گفتمان «ندای وحدت» وارد انتخابات شد.
در حوزه سفلی کسی علیه او رقابت نکرد و در حوزه علیا، زارعی، بهرامی و منتظریان با یکدیگر و با روشنفکر رقابت کردند. اگرچه برخی او را متهم به قوم‌گرایی می‌کردند، اما بررسی آمار رأی سال‌های ۱۳۹۴، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که این ادعا همواره صادق نبوده و مناطق مختلف رأی متفاوتی داشته‌اند. روشنفکر علی‌رغم مقاومت نهادهای دولتی و سازمان‌های نظارتی، به دلیل کاراکتر مردمی خود و نزدیکی به مطالبات مردم، توانست در سال ۱۳۹۸ پیروز شود و به مجلس راه یابد.
عملکرد چهار ساله او از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲ در سطح وظایف قانونی نمایندگی مجلس قابل قبول بود؛ او عضوی فعال در کمیسیون آموزش بود و با بیش از ۲۰۰ رأی در شورای عالی آموزش و پرورش حضور داشت، بدون آنکه به تبلیغات گسترده غیرحرفه‌ای متکی باشد. در زمان انتخابات ریاست جمهوری، روشنفکر با مدیریت هوشمندانه ستاد آیت‌الله رئیسی، از رقبای سنتی سبقت گرفت و یکی از فعال‌ترین ستادهای استانی را ایجاد کرد، که توجه دولت و مجلس را به پروژه‌های کلان شهرستان جلب نمود.
 
انتخابات ۱۴۰۲؛ آسیب‌شناسی عملکرد و چشم‌انداز آینده
با توجه به انتخابات ۱۴۰۲، روشنفکر با تکیه بر تجربه‌های پیشین، وارد رقابت شد، اما با ریزش قابل توجهی از پایگاه‌های ایلی و منطقه‌ای، مواجه شد. عوامل متعددی در این ریزش نقش داشتند، از جمله کارشکنی‌ها و موانع ایجاد شده در مراجع استعلامی و بازرسی استان، همچنین دخالت‌های برخی حلقه‌های مشاور استاندار که بر روند انتصابات محلی و مدیریتی تأثیر داشتند. برای مثال، عزل فرماندار دنا سه ماه مانده به انتخابات، یکی از عوامل اصلی کاهش آراء روشنفکر در آن شهرستان بود.
یکی دیگر از مشکلات، مسأله آموزش و پرورش بود؛ مدیران منصوب روشنفکر در اداره کل و شهرستان‌ها با یکدیگر هماهنگ نبودند و عملکرد غیرشفاف و تمرکز بر افراد هم‌منطقه‌ای سبب شد ریزش آرای فرهنگیان ایجاد شود. همچنین، مداخلات برخی حلقه‌های سیاسی و فشارهای بیرونی در بخش‌های مختلف، از جمله استانداری، مانع بهره‌گیری کامل روشنفکر از ظرفیت‌های خود شد.
روشنفکر با وجود تمام موانع و فشارها، توانست با کسب ۶۵ هزار رأی، حضور مؤثری داشته باشد، هرچند این تعداد برای پیروزی کافی نبود. نتایج نشان داد که او هنوز پایگاه مردمی خود را حفظ کرده و شکست واقعی نخورده است. سهم او از آرای مذهبی‌ها، بسیج، شبکه جوانان اصول‌گرا و حتی جوانان اصلاح‌طلب قابل توجه بود و مدیریت دو فرماندار منصوب به او در بویراحمد و مارگون نقش مؤثری در حفظ این آراء داشت.
با این حال، برخی اشتباهات و محدودیت‌های تیم مشاوره او، عدم انسجام گفتمانی و فقدان شبکه رسانه‌ای حرفه‌ای، مانع ایجاد یک جریان متحد و اثرگذار شد. روشنفکر با تمرکز بر چند هسته مستقل و جدا از یکدیگر، فرصت‌های خود را به صورت کامل به کار نگرفت.
از نظر آینده سیاسی، دو فرض وجود دارد؛ 1. تا زمانی که روشنفکر در صحنه حضور دارد، اصول‌گرایان بدون توافق با او موفقیت کامل نخواهند داشت، چرا که از زمان جدا شدن او از اردوگاه اصول‌گرایان، کسب آرای قابل توجه برای آن‌ها دشوار شده است. 2. حضور روشنفکر در حوزه سفلی موجب می‌شود که هیچ نامزد دیگری نتواند به آرای حداکثری دست یابد.
در صورت دو نماینده‌ای شدن حوزه انتخابیه، احتمال موفقیت روشنفکر بیشتر است، البته مشروط به آسیب‌شناسی دقیق عملکرد گذشته، پذیرش اشتباهات خود و مشورت‌پذیری از بزرگان جریان ندای وحدت و طوایف مختلف بویراحمد. یکی از آسیب‌های مهم، تمرکز مشاوران او بر ایل تامرادی و منطقه سفلی بود، در حالی که جریان ندای وحدت یک جریان عمومی، مردمی و ضدانحصاری است که باید بازسازی شود.
با توجه به این تحلیل، ائتلاف روشنفکر با هر نامزدی به جز منتظریان، حتی با بهرامی، محتمل است. بنابراین، نه اصول‌گرایان و نه منطقه سفلی، بدون در نظر گرفتن روشنفکر، حتی در صورت داشتن دو نماینده، به موفقیت نخواهند رسید. البته شرایط هدایتخواه متفاوت است و اگر از حلقه محدود مشاوران فاصله بگیرد، امکان بازیابی دارد.
در صورت عدم حضور روشنفکر، نامزدهایی چون درخشنده‌پور، هدایتخواه یا چهره‌های نوظهور مانند شایان نادری، ایروان مسعودی و شهرام مهدوی مطلق، شانس مناسبی برای موفقیت خواهند داشت. با این حال، حضور روشنفکر در انتخابات، معادلات سیاسی حوزه را به شدت تعیین می‌کند و نقش او در آینده سیاسی بویراحمد غیرقابل انکار است.