فیلم | گیاهان دارویی در یاسوج زیر تیغ تخریب؛ گونه‌های دارویی یاسوج قربانی سودجویی انسان / کوه‌های کهگیلویه و بویراحمد دیگر تاب نمی‌آورند

کبنا ؛در حالی‌که استان کهگیلویه و بویراحمد یکی از غنی‌ترین زیست‌گاه‌های گیاهان دارویی کشور به‌شمار می‌رود، برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی از این ذخایر طبیعی در کوه‌های این استان، تعادل اکولوژیکی منطقه را با چالش جدی روبه‌رو کرده و زنگ خطر انقراض گونه‌های ارزشمند گیاهی را به صدا درآورده است.
به گزارش کبنا نیوز، سعید عباسی، گزارش‌گر ارشد صدا و سیما به موضوع برداشت غیراصولی گیاهان دارویی پرداخت و نوشت: برداشت بی‌رویه و غیراصولی گیاهان دارویی در کوه‌های اطراف کهگیلویه و بویراحمد، به یکی از معضلات جدی زیست‌محیطی استان کهگیلویه و بویراحمد تبدیل شده است؛ موضوعی که حیات این ذخایر طبیعی ارزشمند را در معرض خطر قرار داده و اکوسیستم منطقه را با آسیب‌های جبران‌ناپذیری مواجه کرده است.
بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی منابع رسمی، در استان کهگیلویه و بویراحمد بیش از 2200 گونه گیاهی شناسایی شده که حدود 480 گونه از آن‌ها دارای کاربردهای دارویی و غذایی هستند. این ویژگی منحصر‌به‌فرد، در حالی‌که می‌تواند به فرصتی اقتصادی برای توسعه صنعت گیاهان دارویی تبدیل شود، متأسفانه به عاملی برای تخریب این گونه‌های گیاهی و بهره‌برداری غیرمسئولانه از طبیعت مبدل شده است.
تبدیل طبیعت به منبع درآمد ناپایدار
خاصیت دارویی و ارزش اقتصادی این گیاهان، سبب شده است که افراد بسیاری به برداشت مستقیم و غیراصولی از طبیعت روی آورند. این روند که بدون نظارت، دانش فنی و برنامه‌ریزی انجام می‌شود، به شغلی ناپایدار و در عین حال مخرب برای محیط‌زیست تبدیل شده است.
برداشت گسترده و بی‌رویه از گیاهان دارویی، پیامدهای گوناگونی برای طبیعت در پی دارد. کاهش پوشش گیاهی، موجب کاهش نفوذپذیری خاک شده و خطر فرسایش و بروز سیلاب‌های شدید و پرخسارت را افزایش می‌دهد. این سیلاب‌ها که اغلب با حجم زیادی از گل‌ولای همراه هستند، علاوه بر آسیب به زمین‌های کشاورزی و زیرساخت‌های منطقه، موجب بر هم خوردن تعادل زیست‌بوم طبیعی نیز می‌شوند.
بر پایه بررسی‌های کارشناسی، در نتیجه برداشت‌های غیرعلمی و غیرمسئولانه، نسل بیست‌وسه گونه گیاهی بومی در استان در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند؛ هشداری جدی که نیازمند اقدامی فوری از سوی نهادهای متولی و مردم محلی است.
قانون هست، ولی ضمانت اجرا ندارد
با وجود آن‌که در قوانین بالادستی، برداشت غیرمجاز از گونه‌های گیاهی ممنوع اعلام شده است و تبصره هفتم قانون حفاظت از منابع طبیعی نیز به صراحت بر لزوم صیانت از این منابع تأکید دارد، اما در عمل، تخلفات گسترده در سطح استان مشاهده می‌شود.
طبق اعلام اداره‌کل منابع طبیعی استان، در حال حاضر ۱۹ اکیپ نظارتی به‌صورت شبانه‌روزی در مناطق مختلف فعال هستند تا از برداشت غیرمجاز جلوگیری کنند. با این‌حال، گستردگی مناطق کوهستانی، کمبود امکانات و نیروی انسانی، مانع از نظارت مؤثر و فراگیر شده است.
نظرات کارشناسی و تجربه‌های علمی چه می‌گویند؟
کارشناس ارشد منابع طبیعی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه، در گفت‌وگو با کبنا نیوز بیان کرد: «برداشت بی‌رویه از گیاهان دارویی در کوه‌های یاسوج، فشار سنگینی را بر پوشش گیاهی منطقه وارد کرده است. این گونه‌ها معمولاً رشد کندی دارند و تجدیدپذیری آن‌ها نیازمند زمان و شرایط خاصی است. نبود برنامه‌ریزی علمی در برداشت، سبب شده که تعادل طبیعی منطقه به خطر بیفتد.»
وی با اشاره به مخاطرات ناشی از فرسایش خاک افزود: «در مناطقی که پوشش گیاهی تخریب شده، خاک به‌شدت دچار فرسایش شده و نفوذ آب کاهش یافته است؛ همین امر احتمال بروز سیلاب‌های ناگهانی را افزایش داده که در سال‌های اخیر چندین مورد از آن گزارش شده است.»
کشت جایگزین؛ راهکار اصولی و پایدار
کارشناسان حوزه منابع طبیعی بر این باورند که برخورد صرف با متخلفان، به‌تنهایی کافی نیست و برای کاهش فشار بر طبیعت، باید به سمت توسعه کشت انبوه و علمی گیاهان دارویی حرکت کرد.
پژوهشگر گیاهان دارویی، در این خصوص به کبنا نیوز گفت: «در برخی از مناطق استان، کشت گونه‌هایی نظیر بومادران، گل‌گاوزبان و آویشن با حمایت نهادهای دولتی و مشارکت مردم محلی آغاز شده و نتایج مثبتی داشته است. این الگو، در صورت حمایت مستمر، می‌تواند نیاز بازار را تأمین کرده و هم‌زمان از تخریب طبیعت جلوگیری کند.»
وی تأکید کرد: «اگر جوامع محلی به‌درستی آموزش ببینند و از سوی دولت حمایت شوند، می‌توان انتظار داشت که معیشت آن‌ها با طبیعت سازگار شود، نه در تقابل با آن.»
حفاظت از گیاهان دارویی، تنها وظیفه نهادهای رسمی نیست، بلکه مسئولیتی جمعی و ملی است. افزایش آگاهی عمومی، توسعه کشت جایگزین، نظارت میدانی مؤثر و اجرای دقیق قوانین، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند از نابودی تدریجی گونه‌های ارزشمند گیاهی جلوگیری کند.
این منابع طبیعی، نه‌تنها بخشی از هویت و تاریخ این سرزمین هستند، بلکه در حفظ تعادل اکولوژیکی، سلامت جامعه و پایداری محیطی نقش اساسی دارند. مشارکت آگاهانه همه اقشار جامعه، نخستین گام برای نجات این گنجینه‌های سبز و انتقال آن‌ها به نسل‌های آینده است.