شکاف درآمدی در شهر بیشتر است یا روستا؟

کبنا ؛ در 40 سال گذشته، نابرابری در مناطق شهری همیشه بیشتر از روستاها بوده‌است. برخی این مسئله را مطرح می‌کنند که تنوع درآمدها و فرصت‌های اقتصادی در مناطق شهری، اصلی‌ترین عامل این شکاف بیشتر است.
به گزارش کبنا نیوز، داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که ضریب جینی در شهرها معمولاً بالاتر از روستاها ثبت شده و تنها در یک سال این شاخص به مقدار برابری در هر دو منطقه رسیده است. بررسی روند تغییرات این شاخص نشان می‌دهد که سیاست‌های اقتصادی همچون پرداخت یارانه‌ها تأثیر مقطعی بر کاهش نابرابری داشته‌اند، اما در بلندمدت، تورم و تغییرات اقتصادی باعث بازگشت روند صعودی این شاخص شده است.
ضریب جینی معیاری برای اندازه‌گیری توزیع درآمد در یک جمعیت است. این ضریب رقمی بین صفر و یک است و هرچه به یک نزدیک‌تر شود به معنای افزایش نابرابری و هرچه به صفر نزدیک شود به معنای کاهش نابرابری در اقتصاد است. طبق داده های بانک جهانی،  ضریب جینی به‌صورت جهانی بین 0.3 تا 0.6 بوده ‌است. معمولا برای گزارش بهتر این شاخص آن را به‌صورت درصد نیز بیان می‌کنند که در این صورت هرچه به 100 درصد نزدیک‌تر شویم، یعنی با نابرابری بیشتری مواجه هستیم.

افزایش نابرابری در شهرها؛ کاهش در روستاها
بررسی داده‌های ضریب جینی منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در چهار دهه اخیر، ضریب جینی در مناطق شهری بجز یک سال، همواره بالاتر از مناطق روستایی بوده است. این موضوع بیانگر نابرابری بیشتر درآمدی در شهرها نسبت به روستاهاست.
بیشترین میزان نابرابری درآمدی در شهرها در سال ۱۳۶۶ با مقدار ۰.۴۳۴۷ ثبت شده که فاصله درآمدی میان دهک‌های مختلف شهری را به بالاترین سطح خود رسانده است. در مقابل، بالاترین میزان نابرابری در مناطق روستایی در سال ۱۳۶۹ با مقدار ۰.۴۱۸۴ گزارش شده است. در سال ۱۳۷۷، ضریب جینی در مناطق شهری و روستایی تقریباً برابر و به ترتیب ۰.۴۰۳۴ و ۰.۴۰۴۷ بوده است. پس از این سال، روند این شاخص در هر دو منطقه دستخوش تغییراتی شده است.
از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲، ضریب جینی در هر دو منطقه کاهش یافته است. در این دوره، شاخص مناطق شهری از ۰.۳۸۴۱ به ۰.۳۵۱۲ و در روستاها از ۰.۳۸۰۹ به ۰.۳۲۴۳ کاهش یافته است. این کاهش را می‌توان به اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها در سال ۱۳۸۹ نسبت داد. اما از سال ۱۳۹۳ به بعد، این روند معکوس شده و ضریب جینی، به‌ویژه در شهرها، روندی افزایشی داشته است. این افزایش می‌تواند ناشی از تورم، کاهش قدرت خرید و افت تأثیرگذاری یارانه‌های نقدی باشد.
بررسی داده‌های اخیر نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۲، ضریب جینی در مناطق شهری نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش یافته و از ۰.۳۶۹۶ به ۰.۳۸۲۰ رسیده است. این افزایش نشان‌دهنده رشد نابرابری درآمدی در مناطق شهری است. در مقابل، در مناطق روستایی این شاخص از ۰.۳۶۴۳ به ۰.۳۵۸۳ کاهش یافته است.
چند عامل کلیدی در تفاوت نابرابری میان شهر و روستا نقش دارند. دستمزدها در مناطق شهری معمولاً بالاتر است، اما شکاف درآمدی نیز بیشتر دیده می‌شود. توزیع امکانات و فرصت‌های اقتصادی در شهرها اصلی‌‌ترین دلیل بازتر بودن این شکاف در مناطق شهریست. سیاست‌های حمایتی هم‌چون پرداخت یارانه‌ها در کاهش موقت نابرابری اثرگذار بوده اما در بلندمدت، افزایش هزینه‌ها به علت تورم، اثر آن را کاهش داده است. همچنین، مهاجرت نیروی کار از روستا به شهر، به‌ویژه از دهک‌های پایین درآمدی، بر افزایش نابرابری در شهرها تأثیر گذاشته است.
در مجموع، داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که طی ۴۰ سال گذشته، ضریب جینی در شهرها همواره بالاتر از روستاها بوده است. اجرای سیاست‌های حمایتی در برخی مقاطع، کاهش موقتی نابرابری را به همراه داشته، اما افزایش تورم و فشارهای اقتصادی باعث بازگشت این نابرابری شده است.
در سال ۱۴۰۲، نابرابری در شهرها افزایش و در روستاها اندکی کاهش داشته است. این روند نشان می‌دهد که تأثیر سیاست‌های اقتصادی بر کاهش نابرابری، به‌ویژه در مناطق شهری، محدود بوده و نیاز به اصلاحات اساسی‌تری دارد.