
گفتگو با رئیسکل بانک مرکزی درباره تولید و اقتصاد کشور؛
انتظارات منفی و سفتهبازی وقفه در تولید ایجاد کرد / رشد سرمایهگذاری در کشور منفی است / تسهیلات تکلیفی بانکها و بنگاههای اقتصادی بدون پول
9 فروردين 1400 ساعت 9:46
باید تسهیلات تکلیفی بانکها کم شود و بانکها منابع داشته باشند تا بتوانند به بنگاهها کمک کنند، ولی متأسفانه تسهیلات تکلیفی بانکها زیاد است. حجم تسهیلات تکلیفی بانکها در بودجهی سال ۱۴۰۰، صدها هزار میلیارد است. طبیعی است که کمک بانکها برای بنگاههای کوچک را کاهش میدهد.
رهبر انقلاب در سخنرانی نوروزی خطاب به ملت ایران (۱۴۰۰/۱/۱) در تبیین موانع تولید در کشور، کمک نکردن بانکها و نظام بانکی به تولید را از موانع مهم برشمردند و در ادامه به برخی از مصادیق پشتیبانی و فراهم کردن شرایط مناسب برای رونق تولید اشاره کرده و فرمودند: «شرایط دیگری هم بایستی رعایت بشود؛ مثل مبارزهی با فساد. مبارزهی با فساد خیلی مسئلهی مهمّی است که بایستی کانالهای فساد و مجاری فساد بسته بشود که این در واقع به معنای اصلاح کردن نظام بانکی و اصلاح کردن گمرک و امثال اینها است که بایستی راه فساد بکلّی بسته بشود.» پایگاه اطلاعرسانی KHAMENEI.IR در همین رابطه و در برنامه نگار سیوسوم گفتگویی با دکتر عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی انجام داده است که در میخوانید:
چرا رهبر انقلاب بعد از چندینبار تأکید بر مسئلهی تولید در سالهای اخیر، دوباره در پیام نوروزیشان به آن اشاره کردند؟
توسعهی اقتصادی بدون رشد اقتصادی معنا ندارد. در واقع رشد مداوم تولید یکی از ملزومات توسعهی اقتصادی است. بنابراین، نهتنها باید به تولید فکر کنیم، بلکه باید به رشد مداومش هم فکر کنیم. ما در سالهای اخیر بهدلیل تحریمهای ظالمانه دچار اُفت تولید و رشد اقتصادی منفی بودیم. طبیعی است که رهبر انقلاب مهمترین بحثی که حتماً در رشد و معیشت مردم تأثیر مثبتی دارد را خطِمشی اصلی مسئولین قرار دهند.
علیرغم پیشرفتهای زیربنایی و ساختاری، نتایج مثبت و محسوسی برای بهبود معیشت مردم اتفاق نیفتاد. از نظر شما علت چیست؟
در سال ۹۷ و ۹۸، بهدلیل برگشت تحریمها، رشد منفی اتفاق افتاد. خوشبختانه در اواخر سال ۹۸، رشد در حال مثبتشدن بود و رشد غیرنفتی هم مثبت شده بود، ولی متأسفانه با شیوع ویروس کرونا مجدداً رشد اقتصادی ما در بخشهای خدماتی منفی شد و اُفت کرد. از روزهای ابتدایی سال ۹۹، یکی از جاهایی که بسیار آسیب دید، بخش خدمات بود. تقریباً بیشترین رشد منفی را در بخش خدمات داشتیم، چراکه فرصتهای شغلی و عمدتاً کارهای کوتاهمدت و موقت در این بخش است. به همین دلیل در تابستان ۹۹، حدود یک میلیون نفر از فرصتهای شغلی کاهش پیدا کرد.
مدیریت فضای کلی اقتصاد کشور اگر از لحاظ مدیریت داخلی شرایط مساعدتری داشت، احتمال بهبودی بیشتری نبود؟ چقدر این مسئله به تحریم و چقدر به سوءمدیریتهای داخلی بر میگردد؟
نه، ما نباید این را بگوییم. من بهعنوان رئیس بانک مرکزی باید از این حرف دفاع کنم. همهی مسئولین تمام تلاششان را کردند؛ امّا وقتی انتظارات منفی در کشور حاکم میشود، متأسفانه انتظارات منفی و سفتهبازی، رفتن منابع بهسمت سفتهبازی را تشدید میکند. یکی از دلایلی که تولید دچار وقفه شد، بهخاطر هجمهی منابعِ در دست مردم بود که بهسمت سفتهبازی و خریدهایی رفت که داراییهایشان را حفظ کنند. بنابراین، اصل بحث بر میگردد به فضایی که در کشور ایجاد شد آن هم بهخاطر تحریم، فضای نااطمینانی و انتظارات منفی در جامعه بود؛ امّا خیلی صریح و جدی میگویم، با اقداماتی که سیستم بانکی، بازار سرمایه و دولت کرد، توانستیم فضا را کنترل و احیا کنیم. البته قبول دارم ضعف در عملکرد داشتیم، ولی اینکه ضعف در عملکرد وجه غالب باشد، من نمیپذیرم.
یکی از پایههای اصلی حمایت از تولید، سرمایهگذاری است و نهادهایی که نسبت مستقیم با این موضوع دارند، سیستم بانکی و مالی اقتصاد کلان کشور است. جنابعالی بهعنوان رئیس کل بانک مرکزی بخشهایی از اصلاح نظام بانکی که میتواند در حمایت از سرمایهگذاری وارد عرصه شود و تولید را متحول کند را کجا میدانید و چگونه عملکرد آن را میتوان ارتقاء بخشید؟
سیستم بانکی ما با دو حادثه مواجه شد. اوّل، ناتَرازیهایی بود که از اواسط دههی هشتاد شروع شد که باعث شد سیستم بانکی ما از نظر دخلوخرج، منابع و مصارف دچار ناتَرازی شود. دوم، تقریباً در دههی هفتاد نرخ سود بانکی بهشدت افزایش پیدا کرد. این دو عامل باعث شد سیستم بانکی ما نتواند در خدمت تولید قرار بگیرد.
از موانع مؤثر بر تولید، بیثباتی شرایط اقتصادی و بیثباتی نرخ ارز است. امسال برای این موانع چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
نرخ ارز بهدلیل دو موضوع مهم دچار نوسان شد. موضوع اوّل، انتظاراتی بود که بانک مرکزی در سه سال گذشته درگیر کنترلکردنش بود. تحریمها و انتظارات منفی که در جامعه توسط دشمنان ایجاد شد، عملاً نوساناتی را در بازار ارز ایجاد کرد. ما تمام تلاشمان را کردیم تا بتوانیم هم نوسانات را کنترل کنیم، هم بتوانیم کالاهای اساسی و داروی مورد نیاز مردم را بهموقع تأمین کنیم که الحمدللّه انجام شد.
مدیران ارشد اقتصادی برای فعالکردن ظرفیتهای درونی کشور برای بهبود معیشت چه اقداماتی را باید در اولویت کارهایشان قرار بدهند؟
یکی از اقدامات، ثبات در سیاستگذاری است؛ یعنی اعمال انضباط مالی هنگام بستن بودجه و اجرای بودجه. کشور ما به درآمد نفتی بالای ۵۰ میلیارد عادت کرده است. ما باید یواشیواش درآمد نفتی را فراموش کنیم و بودجه، درآمد و هزینههایمان را بدون درآمد نفتی تنظیم کنیم. اقدام بعدی، بالابردن توان رقابتی کشور است. توان رقابتی همچنین تقویت صادرات که تقویت تولید و اشتغال است، میتواند محور کارمان قرار بگیرد. لزوم اختصاص کارآمد منابع بانکی برای تولید است. ما باید تسهیلات تکلیفی بانکها را که معلوم نیست کجا میرود و چه تأثیری در تولید دارد را بهسمت تولید هدایت کنیم.
برنامهی مشخص بانک مرکزی برای وضعیت فعلی اقتصاد و گرانی و افزایش تورم چیست؟
اولاً ما باید بین گرانی و تورم فرق قائل شویم. گرانی معمولاً در حوزهی اقتصاد خرد است؛ یعنی تقاضای یک کالای خاص، یا انحصار عدهای در یک کالای خاص، یا تخلفاتی که در توزیع میشود، قیمت بعضی از کالاها مثل مرغ را بالا و پایین میبرد. این تورم نیست، بلکه گرانی است.
منظورتان این است که جنابعالی بهعنوان رئیس کل بانک مرکزی نمیتوانید برای ساماندهی اقتصاد وعدهای بدهید؟
چرا نتوانیم!؟ باید چند کار را با هم انجام بدهیم. من بهعنوان رئیس بانک مرکزی دارم هم سیاستگذاری نوین پولی را اجرا میکنم و هم ناتَرازی سیستم بانکی را اصلاح میکنم. سال گذشته اقدامات مهمی برای از بینبردن ناتَرازی سیستم بانکی انجام دادیم و رشد تَرازنامهی بانکها را محدود کردیم؛ امّا انضباط مالی و تأمین کسری کار دولت است که باید به ما کمک کند تا با همدیگر بتوانیم کنترل کنیم.
قبل از اینکه مسئولین جمهوری اسلامی به شکست سیاست فشار حداکثری اشاره کنند، آمریکاییها خودشان اعتراف کردند که این طرح با شکست مواجه شده است. در این دوسالی که فشار حداکثری علیه کشور ما اعمال شد، بانک مرکزی چه تجربیاتی کسب کرد و چطور توانست از این مرحله عبور کند؟
ما در اینباره چند کار انجام دادیم، ولی قبل از آن لازم میدانم در اینجا از حمایتهای رهبر انقلاب تشکر کنم، چراکه در مقاطعی به ما اعتمادبهنفس دادند و حمایت کردند. یکی از این حمایتها هم طرح نقدینگی بود که من مقابل خیلی موارد ایستادم و ایشان از ایستادگی من حمایت کردند. یا دربارهی حفظ ذخایر ارزی مواردی مطرح شد که ایشان حمایت کردند و من توانستم در تقویت ذخایر ارزی و تقویت ذخایر اسکناس کشور کارهای اساسی انجام دهم.
رهبر انقلاب در سخنرانی نوروزیشان یکی از محورهای مبارزه با فساد را اصلاح نظام بانکی و گمرک دانستند. جنابعالی برای اصلاح نظام بانکی و گمرک چه برنامهای دارید؟
منابع مالی بانکی وسوسهانگیز است و میتواند رانت ایجاد کند. البته طبیعی است که عدهای تلاش کنند تا از رانت بهره بگیرند. سیستمهای بانکی ما باید منظّم و تحت کنترل باشد. باید اعتبارسنجی درستی شود تا بتوانیم منابع را بهسمت تولید و سرمایهگذاری هدایت کنیم و نتیجهاش تولید باشد که خودش ضد فساد است.
اولاً بنده با بنگاهداری شدیداً مخالفم. ثانیاً معتقدم که باید حاکمیت شرکتی در بانکها بهطور جدی اعمال شود و داریم اعمال میکنیم. از همه مهمتر بانکها باید به فعالیت اصلی خودشان، یعنی واسطهگری مالی برگردند. بنگاهداری کار بانکها نیست، ولی متأسفانه در دورانهایی رد دیون بنگاههای بزرگ را به بانکها دادند، یا بانکها وارد میشدند و فعالیت میکردند. به همین خاطر خروج از آن مقداری سختشده و احساس میکنند که بازدهی و سودآوری بیشتری دارد. ما بهطور اساسی دنبالش هستیم که این کار را حل کنیم و برایش برنامه هم داریم.
یکی از منابع دیگر برای حمایت از تولید، سرمایههای خردِ در اختیار مردم است. نظام بانکی برای ورود سرمایههای خرد مردم به تولید و پشتیبانی از این سرمایهها چه برنامهای دارد؟
برنامهی بانکی ما در سال ۹۸ و ۹۹، روی بنگاههای کوچک و متوسط متمرکز بود؛ امّا رقمهای تسهیلاتی که دادیم تقریباً دو برابر در مقایسه با سال قبلش شده که حدود سی هزار میلیارد تومان است. البته جزو اولویتهایمان است که اضافه شود. قبلاً چنین چیزی اصلاً وجود نداشت و الآن دارد بهتدریج اضافه میشود. رقم شرکتهای دانشبنیان بسیار قابل توجهشده و بهسرعت دارد افزایش پیدا میکند. آثارش را هم داریم از نظر کاهش وابستگی و هم از نظر اشتغالزایی در بنگاههای کوچک و متوسط در کشور میبینیم. الحمدالله در این زمینهها سیستم بانکی وارد شده است. باید تسهیلات تکلیفی بانکها کم شود و بانکها منابع داشته باشند تا بتوانند به بنگاهها کمک کنند، ولی متأسفانه تسهیلات تکلیفی بانکها زیاد است. حجم تسهیلات تکلیفی بانکها در بودجهی سال ۱۴۰۰، صدها هزار میلیارد است. طبیعی است که کمک بانکها برای بنگاههای کوچک را کاهش میدهد..jpg)
چشمانداز اقتصادی سال ۱۴۰۰ را چطور میبیند؟ امسال اوضاع اقتصادی و معیشتی چگونه خواهد بود؟
شاخصهای عمومی نشاندهندهی بهترشدن وضعیت است. اگر بتوانیم این روند را حفظ کنیم، مطمئنم که با کنترل تورم میتوانیم به شاخصهای بلندمدت از نظر رشد اقتصادی برگردیم. حتماً میتوانیم فراتر برویم، مگر اینکه بیاحتیاطی کنیم؛ یعنی انضباط مالی دولت به بانک مرکزی فشار بیاورد که خدایناکرده نقدینگی بیشتری را پمپاژ کند.کد مطلب: 432497